مقدمه | 21 |
بخش اول: نقش عقل در استنباط احکام شرعی | 19 |
درس اول: شریعت، فقه و اجتهاد | 25 |
شریعت | 27 |
فقه | 27 |
احکام ظاهری و احکام واقعی؛ فقه و شریعت | 30 |
اجتهاد | 31 |
منبع، سند و مبنای اجتهاد | 32 |
درس دوم: چیستی عقل | 37 |
چیستی عقل | 40 |
1.تعریف لغوی | 40 |
2.عقل در قرآن کریم | 41 |
3.عقل در آیینه روایات | 42 |
4.تعریف عقل در علوم اسلامی | 44 |
5.عقل در دانش فقه | 44 |
درس سوم: درباره عقل | 49 |
تقسیمات عقل | 49 |
آثار عقل | 53 |
حسن و قبح افعال | 56 |
عقل؛ از درک کردن تا حکم کردن | 59 |
درس چهارم: کاربرد شناسی عقل در فقه؛ کاربرد استقلالی | 63 |
چیستی قانون ملازمه | 66 |
چیستی عقل در قانون ملازمه | 67 |
منظور از «حُکم» در قانون ملازمه | 69 |
1.منظور از حکم در عقد موضوعِ مستقلات عقلیه | 70 |
2.منظور از حکم در عقد موضوعِ غیر مستقلات عقلیه | 71 |
دلیل های اثبات قانون ملازمه | 71 |
1.اثبات عقلی قانون ملازمه | 72 |
2.اثبات نقلی قانون ملازمه | 73 |
درس پنجم: منکران قانون ملازمه | 77 |
دلیل اول: تمسک به قرآن کریم | 77 |
دلیل دوم: تمسک به روایات | 79 |
1.بررسی روایات کلی نگر | 80 |
الف)زمینه صدور روایات | 80 |
ب)تعارض با روایات ستایشگر عقل | 81 |
2.بررسی روایات مصداق نگر | 82 |
الف)تخصیص حکم عقل | 83 |
ب)نفی ناسازگاری قانون ملازمه و روایت ابان | 83 |
دلیل سوم: سست انگاری دلیل عقل | 83 |
عدم قرار در کلمات مخالفان قانون ملازمه | 87 |
درس ششم: دشواری های قانون ملازمه | 91 |
دشواری کاربرد قانون ملازمه در حیطه غیر مستقلات عقلیه | 91 |
دشواری های کاربرد قانون ملازمه در حیطه مستقلات عقلیه | 93 |
دشوای اول: فقدان صغرا برای قانون ملازمه | 93 |
بررسی دشواری اول | 94 |
دشواری دوم: خطا خیزی در مقام تطبیق | 102 |
بررسی دشواری دوم | 102 |
دشواری سوم: سودمد نبودن یافته های عقل با توجه به گستردگی کتاب و سنت | 102 |
بررسی دشواری سوم | 102 |
درس هفتم: کاربرد های غیر استقلالی1(کاربرد ابزاری عقل) | 105 |
کاربرد ابزاری عقل | 106 |
1.کارکرد ابزاریِ تثبیت سند(حجت سنج) | 107 |
الف)اثبات شرع و شارع توسط عقل | 107 |
ب)نقش عقل در اثبات حجیت قطع و خبر واحد و | | 108 |
2.کارکردِ ابزاریِ تفسیر(ظهور سنج) | 110 |
الف)تفسیر متن ادله ملفوظ | 110 |
ب)تعمیم یا تخصیص برخی ادله مفلوظ | 112 |
ج)مفهوم گرفتن از ادله ملفوظ | 112 |
د)برهان سازی | 113 |
3.کارکرد ابزاریِ سندسنج | 114 |
4.کارکرد ابزاریِ رجحان سنج در تعارض | 114 |
برهان های پراکنده | 115 |
درس هشتم: کاربرد های غیر استقلالی 2(کاربرد تسبیبی و کاربرد ترخیصی_تأمینی عقل) | 117 |
کاربرد تسبیبی | 117 |
کارکرد ترخیصی_تأمینی | 118 |
1.چیستی اباحه | 119 |
2.حکم ترخیصی_تأمینیِ عقل؛ موافقان و مخالفان | 121 |
تبیین نظریه احتیاط و حق الطاعه | 122 |
تبیین نظریه مشهور(قاعده قبح عقاب بلابیان) | 123 |
بخش دوم: نقش عرف در استباط احکام شرعی |
درس نهم: چیستی عرف | 129 |
«عرف» در لغت | 129 |
«عرف» در اصطلاح | 131 |
بررسی سه معنای عرف | 134 |
1.عرف به معنای مردم سیره مند | 134 |
2.عرف به معنای مردم خردمند | 134 |
3.عرف به معنای سیره و سلوک مستمر مردم در قول و فعل و ترک | 135 |
بازگشت سه معنای عرف به یک معنا | 135 |
کاوشی در مؤلفه های معنایی عرف | 136 |
تفسیر نهایی عرف | 138 |
خاستگاه عرف | 139 |
تقسیمات عرف | 139 |
1.عرف آشنای مسامحه گر و عرف آشنای دقیق | 139 |
2.عرف کارشناس و عرف غیر کارشناس | 140 |
3.عرف مفهومی و عرف تطبیقی | 141 |
درس دهم: عرف و مفاهیم همسو | 143 |
عادت | 143 |
نسبت میان عرف و عادت | 144 |
اجماع | 145 |
نسبت بین اجماع و عرف | 146 |
قانون و نسبت آن با عرف | 146 |
بنای عقلا | 147 |
مبادی بنای عقلا | 147 |
1.بنای عقلا در قضایای ذاتی | 148 |
نقد دیدگاه محقق اصفهانی و مهدی حائری یزدی | 149 |
نتیجه نهایی | 151 |
2.بنای عقلا بما هم عقلا | 151 |
3.بنای عقلا لا بما هم عقلا | 152 |
نسبت میان عرف و بنای عقلا | 152 |
درس یازدهم: کاربرد استقلالی عرف(مبناکاوی) | 155 |
کارکرد شناسی عرف | 155 |
1.منبع انگاری عرف برای شریعت | 156 |
2.سند انگاری عرف برای دانش فقه | 160 |
مبانی بحث | 161 |
کدام عرف؟ | 162 |
دیدگاه ها | 163 |
1.دیدگاه مشهور شیعه(نفی سندیت عرف) | 163 |
2.دیدگاه غیر مشهور در شیعه | 163 |
3.دیدگاه اهل تسنن | 164 |
درس دوازدهم: کارکرد سندی عرف؛ نقل و نقد استدلال ها | 167 |
آیات قرآن کریم | 167 |
آیه اول | 167 |
نقد | 167 |
آیه دوم | 168 |
نقد | 169 |
روایات | 172 |
روایت اول | 172 |
نقد..172 |
روایت دوم | 174 |
نقد | 174 |
عقل | 176 |
نقد دلیل عقل | 177 |
درس سیزدهم: کاربرد ابزاری عرف در فهم مفردات و ترکیب ها | 181 |
مفهوم شناسی | 181 |
دلیل مرجعیت عرف | 182 |
ورود شارع به حوزه معنا دهی مفردات و ترکیبات | 182 |
تحلیل ورود شارع | 183 |
1.روش تعبدی و حصرگرا | 183 |
2.روش عرفی انگار | 183 |
نمونه اول: تعریف کلمه مرض | 184 |
نمونه دوم: مکیل و موزون | 185 |
3.داوری بین دو روش | 187 |
گستره اعتبار تعریف شارع از مفردات | 188 |
مخالفت با این کارکرد عرف | 189 |
1.رقیب سازی برای عرف با چند نقض نما | 189 |
بررسی | 190 |
2.ادعای ناکار آمدی عرف | 191 |
نقد | 192 |
الف)عدم تقابل عناصر شماری با ایکال به عرف | 192 |
ب)روش اثبات دخیل بودن یا دخیل نبودن هر عنصر | 192 |
درس چهاردهم: کارکرد عرف در فهم درون متنی مفردات و تطبیق مفاهیم عرفی بر مصادیق | 195 |
1.کارکرد عرف در فهم درون متنی مفردات | 195 |
گونه شناسی کاربرد عرف در فهم درون متنی مفردات | 197 |
الف)تنقیح مناط، الغای خصوصیت و اولویت عرفی(گستراندن معنا) | 197 |
ب)تخصیص، تقیید و عدم انعقاد اطلاق(محدود دیدن معنا) | 199 |
ج)مناسبات بین حکم و موضوع | 201 |
د)عمل نکردن به دلیل در پی تغییرات عرف | 202 |
2.مرجعیت عرف در تطبیق مفاهیم عرفی بر مصادیق | 203 |
گونه شناسی موضوعات احکام و مرجعیت عرف در تطبیق | 204 |
درس پانزدهم: کارکرد عرف در تنافی ادله و کارکردهای دیگر | 209 |
عرف و تعارض دو دلیل | 210 |
1.عرف و تعارض مستقر(مرجعیت در تشخیص) | 210 |
2.عرف و تعارض بدوی | 210 |
الف)مرجعیت در تشخیص تعارض | 210 |
ب)مرجعیت در جمع عرفی | 211 |
ج)عرف و تضیق ذاتی برخی ادله | 211 |
عرف و تنافی های دیگر | 213 |
کارکرد های دیگر عرف | 214 |
1.مصداق سازی و مصداق زدایی عرف برای موضوعات و متعلقات ادله | 214 |
2.عرف و قانون گذاری | 215 |
الف)کارکرد عرف در معاملات و نفی یک توهم | 215 |
ب)عرف و بایسته های حاکم بر بیان قانون | 216 |
درس شانزدهم: موضوع شناسی؛ فقیه یا غیر فقیه؟ | 219 |
موضوع، متعلق، مصداق و حکم | 219 |
ویژگی های موضوعی و متعلق حکم | 221 |
گونه شناسی موضوع احکام شرعی | 222 |
1.موضوعات مخترّع شرع | 225 |
2.موضوعات مستنبّطه | 225 |
مصداق در حکم قضایی و ولایی و حکومی | 226 |
مصداق های کلی اجتهادبُنیان | 227 |
مفاهیم یا مصادیق تعبد محور | 228 |
کتابنامه | 231 |
منابع عربی | 231 |
منابع فارسی | 238 |
