بسم الله الرحمن الرحیم 

درود خداوند  پاک بر همه پیامبران، صالحان و مصلحان بزرگ و بر شما حضار گرامی

موضوع صحبت من «برادری انسانی» است. منظور از این عنوان، این است که برادری از «انسان‌بودن» شروع می‌شود. برادری، اصلی حقوقی و اساسی‌ترین رابطه سازنده و مهربانانه بین دو یا چند نفر است.

در واقع برای تحقق و شروع برادری، صرف انسان‌بودن کافی است و نیازمند هیچ اضافه دیگری نیست. تنها مانع تحقق برادری، لجاجت عامدانه، سرکشی، داشتن روحیه استکبار، ظلم به دیگران و تحقیر آنان است.

بنابراین اختلاف در باورهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، حتی دینی و مذهبی و هر چیز دیگر نباید مانع این  پدیده الاهی یعنی برادری، باشد.

قرآن کریم ـ  کتاب آسمانی پیامبر عظیم الشأن اسلام و مورد اعتقاد ما مسلمانان، 12 مرتبه آن چه را ما «برادری انسانی» می‌نامیم، ذکر کرده است. 

از جمله در سوره اعراف در آیه 65 ، جناب هودِ پیامبر را برادر قوم خود معرفی می‌کند و می‌فرماید: 

*و الی عاد أخاهم هوداً*: ما به سوی قوم عاد، برادرشان هود را فرستادیم. 

همین رفتار در مورد جناب صالح و شعیب پیامبر در آیه 73 و 85 از همین سوره تکرار شده است. در سوره شعرا در آیه 106 و 161 نسبت به دو پیامبر دیگر جناب نوح و  لوط نیز همین حرکت صورت گرفته است.

در آیات 50، 61و 84 از سوره هود و آیه 45 از سوره نمل، 36 از سوره عنکبوت و آیات 124و 142 از سوره جاثیه نیز بر برادری انسانی تاکید شده است. واضح است که تنها وجه مشترک این پیامبران با قوم مخالف، مشرک و بی ایمان خویش، انسان بودن دو طرف بود و نه چیز دیگر.

بی تردید پی ریزی و تاکید چندین باره خداوند در قرآن بر اخوت انسانی، از سر اتفاق و حساب نشده نیست.

بزرگترین اثر و پیام این رفتار مبارک، ایجاد محکم‌ترین، حقوقی‌ترین و مانوس‌ترین ارتباط بین انسان‌هاست؛ با هرگونه جهان بینی و باوری که دارند. رفتار قرآن سرمشقی شد تا بزرگان اسلام نیز از این حرکت پیروی کنند.

در واقع مؤسس و بنیان‌گذار برادری انسانی، خداوند بزرگ و ادامه‌دهنده آن، پیامبران الاهی و بزرگان دین هستند.

پیامبر اسلام در کلامی تابناک و برخاسته از خرد، همه مسلمانان را دعوت می‌کنند که خود را برتر از هیچ کس تصور نکنند. بالاتر این که، دیگران را بهتر از خود بدانند. 

«به‌پنداری خود» ممنوع است و «به‌پنداری غیر» یک رفتار شایسته است. ایشان مهم‌ترین وصف انسان عاقل و مؤمن را این گونه بیان می‌کنند: «لا یری احداً الا قال: هو خیرٌ منی»: هیچ کس را نمی‌بیند مگر اینکه می‌گوید: او بهتر از من است. ( به تعبیر «هیچ کس» توجه شود که شامل همه انسان‌هاست).

و بعد این مطلب را توضیح دادند و فرمودند:

شاید کسی که شما، خود را بهتر از او می‌دانید، در نهان و دور از چشم شما، خوبی‌هایی داشته باشد که شما نمی‌دانید. بعلاوه عاقبت و سرانجام او را چه می‌دانید شاید عاقبت به خیر باشد و شما نشدید.

امام علی ـ علیه السلام ـ نیز در نامه ماندگار خویش به استاندار مصر می‌فرمایند: 

هیچ نگاه تحقیرآمیز، نامهربان و تبعیض‌آمیز ـ حتی به بهانه مذهب و دین افراد ـ به شهروندان مصر نداشته باش؛ چرا که مردم مصر یا برادر دینی تو هستند یا نظیر تو در آفرینش.  

در واقع برادری انسانی در قرآن، در کلام امام علی ـ علیه السلام ـ در قالب «همسانی در نوع انسانی و خلقت»، دنبال می‌شود.

«فانهم صنفان: إما اخ لک فی الدین او نظیر لک فی الخلق».

نیز شخصی به امام صادق ـ علیه السلام ـ عرض کرد: ما انسان‌ها را به خودی و غیرخودی، شیعه و غیر‌شیعه  تقسیم می‌کنیم؛ غیرخودی را رد کرده و با خودی‌ها رفت و آمد می‌کنیم.

امام ـ علیه السلام ـ این گفته و فکر را رد کرده و بدین مضمون فرمودند: با مردم و خلق خدا این گونه رفتار نکنید. 

اصولا این نگاه و گفتمان، رویکرد همه پیامبران الاهی و مردان خداست. مطابق برخی از آیات قرآن، گفتمان و اصل کم‌نظیر «کرامت انسانی» را خداوند تشریع فرموده است. 

بر مبنای بیان قرآن، همه هستی آیت و نشانه خداست و با آن چه ظرف نشانه الاهی است نباید رفتار نامهربان داشت. 

و از همین جا نه تنها حقوق بشر یا عناوینی شبیه آن شکل می‌گیرد بلکه «حق هستی» (به معنای مسئولیت داشتن در مقابل هستی)، «عدالت بین نسلی»، اصل «امانت‌انگاری هستی» مطرح می‌گردد. امانت‌بودن آّب، هوا، زمین، خاک، دریا، درخت و ...

انسان آزاد نیست تا با امانت هر گونه خواست، رفتار کند. لکن سوگمندانه باید از عدم حاکمیت عام آن بر سراسر گیتی تاسف خورد. 

البته ما در آثار دینی «برادری ایمانی»، «برادری اسلامی» نیز داریم که نافی و معارض با برادری انسانی نیست. امام صادق ـ علیه السلام ـ دانشگاهی را پی‌ریزی کردند که دانشجویان آن از همه اقوام و نحله‌های فکری ـ حتی ماتریالیست و افراد بی‌ایمان به خدا بودند. «دانشگاهی برای انسان».

ما مسلمانان اسلام را «جامع، جهانی و جاودان» می‌دانیم و چنین آئینی نمی‌تواند جز به برادری انسانی دعوت کند چنان که دعوت همه پیامبران الاهی نیز در همین راستا بوده است.

به امیدی که بتوان با این بنیان رفیع و اساسی «خانه مشترک بشریت» را بر پایه معنویت، صلح و پیشرفت بنا کرد. امروزه وظیفه‌ای سنگین‌تر از این تکلیف بر دوش فرهیختگان، عالمان، مصلحان و صالحان ـ از هر قوم و ملیت و دین ـ نیست. 

و  سلام علی المرسلین و الحمد لله رب العالمین.