پیش فرض های موثر در بیان مشارکت غیر سیاسی مردم:
1. حدود شریعت 2. حدود سلطه مردم بر خویش 3. قبول یا رد خرده نظام ها 4. تفسیر ولایت والی بر مردم 5. حدود و اختیارات والی در مال مردم و بیت المال 6. انفال و مرزهای ملی 7. نحوه نگاه مردم به حاکمیت و بالعکس 8. جایگاه مشورت دادن و گرفتن
خلاصه پیش فرض ها: 1. شرعت جامع است البته شیوه های اجرایی خارج از حوزه شریعت است.
2. مردم بر مال و شئون خویش مسلط هستند مگر منع شرعی ثابت شود. 3. اسلام دارای نظام از جمله نظام اقتصادی است.
4. ولایت محدّد به مصلحت است.
5. در اسلام مال شخص، بیت المال، انفال، فحا و مشترکات وجود دارد. حدود و اختیارات حاکم محدود است و مثل اموال شخصی نیست.
6. مرزهای بین المللی به ضرورت پذیرفته شده و تحدیدی برای انفال به حساب نمی آید.
7. مردم صاحبان حق هستند نه ابزار... 8. مشورت حق و تکلیف است.

مناسبات ایام
اقتضای اصل 26 قانون اساسی این است که غیر اقلیت های شناخته شده حق مشارکت سیاسی با آرم و نشان ندارند.
در نگاه تدوین کنندگان قانون اساسی این گروه ها اقلیت های دینی نیستند. از نظر شرعی هر شهروندی محدودیت فعالیت ندارد. مگر در صورت محاربه، بغی، جاسوسی، افساد، فتنه و فرقه های استعماری.
نامه امام علی علیه السلام به مالک اشتر تعبیر ناس و رعیت در نصوص دینی آمده است.
بررسی فقهی و شرعی رفتارهای غیر سیاسی و تبلیغات دینی اقلیت ها - در متون فقهی متعرض رفتار اقلیت به معنای یهود و نصاری و مجوس و صابئه شده اند.

مؤیدات یا ادلّه اندیشه سوم: 1. حذف مرزها و تشکیل حکومت واحد جهانی مفاسد زیادی دارد. 2. حقوق عقلایی و سیره عقلای ممضا مبنای اعتبار و مشروعیت مرزها است (قاعده شرط و اشتراط) اگر مرزها هم با شرط و قرار نبوده به تدریج مورد رضایت و توافق قرار گرفته است. 3. در قرآن بیش از 500 مرتبه کلمه ارض آمده و به ساکنان آن سرزمین ها نسبت داده شده است. 4. می‌توان گفت: هر ملتی مالک مشاع سرزمین خویش است. 5. وجوب دفاع و پذیرش نهاد مرابطه و روایات دالّ بر وطن دوستی دلیل یا مؤید قبول مرزهای ملی در نگاه شارع است. 6. حکومت محور بودن اسلام 7. قانون تحجیر و سبق و احیاء هم وجود دارد.
این وجوه اگر هر کدام مستقلا دلیل نباشد مجموعا می‌تواند دلالت کند.
مرزهای ملی در قانون اساسی ج.ا. ایران در اصول: 9- 16- 78- 100- 143- 152- 176
نتیجه: نمی‌توان علی الاطلاق مرزهای ملی را با همه احکام آن پذیرفت.
پاسخ به پرسش های مطرح در ابتدای بحث

مطلوب ایده‌آل حذف مرزها و تشکیل حکومت واحد جهانی نظیر حکومت مهدوی است. تفاوت این حکومت با نظریه(جامعه همگن برین کمونیسم) از جهات مختلف.
با وضع موجود که مرزها وجود دارد سه نظریه را می‌توان استنباط کرد:
1. الغای مرزهای جغرافیایی و لزوم مبارزه با آن و تن ندادن به آن به طور مطلق.
2. پذیرش مرزهای حغرافیایی به عنوان یک ضرورت و تن دادن به احکام آن در حدّ اضطرار.
3. پذیرش مرزها به عنوان یک واقعیت و دارای آثار مطلوب با احکام آن.
آن چه مسلّم است این است که مرزهای موجود بین کشورها هیچ پشتوانه‌ای ندارد و گاه موجب تنش و اختلاف هم شده است.
برخی برای اثبات مرزها به قواعدی تمسک کرده‌اند مثل قاعده سبق و احیا کهه به نظر ما قاعده تراشی است...