استحقاق ثواب و عقاب در واجب غیری
1. تعبیر استحقاق ثواب برای امتثال واجب غیری نشود. تعبیر تفضل شود
2. اختلاف در تفضل ثواب نیست لکن مخالفان آن را برای لمتثال واجب غیری نمی‌دانند.
3. ثمره اختلاف در وقت به ثمر نرسیدن و به ثمر رسیدن
4. در مساله 4 صورت مفروض است، باید دید گفته ها کدام بخش را پوشش می‌دهد.
الف. تفضل به امتثال
ب. عدم تفضل به امتثال
ج. عدم استحقاق عقاب به ترک
د.استحقاق به ترک
5. باید دید اگر توصلی هم باشد تفضل هست؟ صرف موافقت کافی است؟ یا اطاعت مولا می خواهد.
اقوال:
1. قول مشهور: هیچ نیست چون نه قربی نه بعدی.تعدد ثواب و عقاب نیست.
2. واجب غیری بر وزان واجب نفسی است. هم تفضل به امتثال است و هم استحقاق عقاب به ترک.
کلام محقق ایروانی: ادله تفضل: انفاذ اراده مولا است.
وابستگی عمل ثواب می‌آورد. اظهار عبودیت است.

ان قلت: در نصوص دینی گفته شده ظلم در مورد خداوند معنا ندارد.(سوره بقره 57 و اعراف 160 و روایت زراره از امام باقر علیه السلام)
قلنا: آیات و روایت در ستیز با اقتضای وجدان، لغت و عرف نیست و مراد از نفی ظلم اضرار و تنقیص و غصب است چنان که از روایت استفاده می‌شود و از کلمات برخی از مفسران.
روایت امام باقر علیه السلام نیز دال بر اطلاق ظلم به خداوند توسط بنده است.
آیات « و ما قدروا الله حق قدره» استحقاق ثواب و عقاب در امتثال و مخالفت با واجب غیری
در مساله حداقل 5 نظریه وجود دارد.

استحقاق عقای با مخالفت و وجه و دلیل آن
کلام محقق اصفهانی که تصریح به ظلم بر مولا دارد در مقابل گفته شده، ملاک مستقل دیگری دارد.
داوری:
1. نزاع به انحصار مدرکات عقل عملی در دو قضیه العدل حسن و الظلم قبیح و عدم انحصار برمی‌گردد.
2. ملاک مستقل ثابت نیست. با غفلت از ظلم عقل به چه ملاک قبیح می‌شمارد.
التفات تفصیلی که لازم نیست التفات اجمالی کافی است.
بر اساس تفاسیر ظلم نیز ظلم بر خداوند معنا دارد - باید هر بالعرضی به بالذات برسد.

ادامه گفتگو از استحقاق و تفضل
ان قلت: که در قرآن و نصوص تعبیر به اجر و حق شده است.
قلت: این تعابیر نیز از الطاف الاهی است.
بیان مسلک ثالث: استحقاق نیست لکن عدم الاعطاء دور از شأن الاهی است.
و ما کان الله لیضیع ایمانکم یعنی عدم صلاحیت و دعاها منبع غنی برای معارف اهل بیت علیهم السلام است.
خلاصه مسلک استحقاق باطل و مسلک تفضل صحیح است.
استحقاق عقاب:
1. بحکم عقل یا عقلا
2. به ملاک ظلم یا ملاک دیگر