جایگاه مصلحت در حل چالش های فراروی فقه در عرصه حقوق بشر بین المللی

*مصلحت از مفاهیمی است که به شدت متاثر از نگاه مفسّر به جهان و مبدأ و معاد است.

* مصلحت در نگاه دینی، مادی و دنیوی صرف نیست بلکه مادی و معنوی است و لذا از مفاهیمی مثل منفعت جدا می شود. در این بحث مصلحت شرعی مورد نظر ما است.

* به نظر می رسد باید به عنصر مصلحت در فقه شیعه توجه جدّی داشت. البته مصلحت ضابطه مند و بر اساس هنجارهای شناخته شده در فقه شیعه.

1- از طریق عقل

2- از طریق رفتارشناسی شارع در جعل احکام

3- از طریق نصوص دینی مبین احکام و مبین مقاصد کلان شریعت

* روش شناسی کاربست مصلحت در فقه:

1- روش استقلالی و روش ابزاری

2- به کارگیری مصلحت در استنباط اول و استنباط دوم

3- به کارگیری مصلحت در صدور فتوای اجتماعی و حکم حکومتی

نکته: فقیه در فتوای اجتماعی از حکم شارع خبر می دهد لیکن در حکم حکومتی از صیغه انشاء استفاده می کند.

* به نظر می رسد فتوای مرحوم میرزای شیرازی یک فتوای اجتماعی بود نه حکم حکومتی.

نشست ششم: بررسی پرسش ها و چالش های مطروحه در حوزه فقه و حق مشارکت سیاسی مردم

ارائه کننده : حجت الاسلام والمسلمین دکتر جوان آراسته

*سرپرستی اساسی مطرح است

1- چه کسانی حکومت می‌توانند حکومت کنند؟

2- چگونه به حکومت می‌رسند؟

3- چگونه حکومت می‌کنند؟

موضوع مورد بحث به پرسش دوم بر می گردد.

*نظام سیاسی اسلام یک نظام مبتنی بر امام و امّت است.

* امام در نظام سیاسی اسلام ویژگی‌هایی دارد که مهم ترین آن ها عبارت است از:

1- صلاحیت علمی: علم غیبت برای معصوم و اجتهاد برای غیر معصوم و اجتهاد برای غیر معصوم

2- عدالت

3- کاردانی

*در زمان غیبت نسبت به حکومت فقیه دو نظریه مهم وجود دارد:

1- نظریه انتخاب

2- نظریه انتصاب

1- اصل انحصار حاکمیت در خدا

2- اصل عدم ولایت

3- همانطور که ولایت ائمه طاهرین(ع) انتصابی بوده است فقها نیز منصوب هستند یعنی اصل بر ولایت انتصابی است.

4- انتخابات مشروعیت بخش هیچ ولایتی از جمله ولایت فقیه نیست و فقط مقبولیت بخش به آن است.

5- مردم هرچند شرعاً موظف به پذیرش ولایت فقیه جامعه الشرایط هستند لیکن نمی توان قبول ولایت را به آنها تحمیل کرد.

6- دوره حکومت و ولایت نه مانند حکومت های سلطنتی مادام العمری است و نه مانند حکومت های انتخاب ادواری است بلکه مادام الوضعی است یعنی تا زمانی که صفت های لازم در ولی فقیه باشد ولایتش باقی است.

* در اندیشه سیاسی اسلام ولی فقیه حتی طبق نظریه انتخاب می توانند مردم را به حضور در انتخابات و رأی دادن ملزم نماید یعنی رأی دادن می تواند هم حق و هم تکلیف باشد به خلاف نظام های سیاسی دیگر که انتخابات و رای دادن فقط حق است.

حسینی کمال آبادی, [۰۸.۱۲.۱۵ ۱۹:۱۵]

گزارش جلسات روز دوم دوره آموزشی – تخصصی حقوق بشر اسلامی

گزارش جلسات روز دوم: 11/ 4 /1391

نشست پنجم: جایگاه مصلحت در حل چالش های فراروی فقه در عرصه حقوق بشر بین المللی

 ارائه کننده : حجت الاسلام و المسلمین استاد علیدوست

*مصلحت از مفاهیمی است که به شدت متاثر از نگاه مفسّر به جهان و مبدأ و معاد است.

* مصلحت در نگاه دینی، مادی و دنیوی صرف نیست بلکه مادی و معنوی است و لذا از مفاهیمی مثل منفعت جدا می شود. در این بحث مصلحت شرعی مورد نظر ما است.

* به نظر می رسد باید به عنصر مصلحت در فقه شیعه توجه جدّی داشت. البته مصلحت ضابطه مند و بر اساس هنجارهای شناخته شده در فقه شیعه.

1- از طریق عقل

2- از طریق رفتارشناسی شارع در جعل احکام

3- از طریق نصوص دینی مبین احکام و مبین مقاصد کلان شریعت

* روش شناسی کاربست مصلحت در فقه:

1- روش استقلالی و روش ابزاری

2- به کارگیری مصلحت در استنباط اول و استنباط دوم

3- به کارگیری مصلحت در صدور فتوای اجتماعی و حکم حکومتی

نکته: فقیه در فتوای اجتماعی از حکم شارع خبر می دهد لیکن در حکم حکومتی از صیغه انشاء استفاده می کند.

* به نظر می رسد فتوای مرحوم میرزای شیرازی یک فتوای اجتماعی بود نه حکم حکومتی.