حجت الاسلام و المسلمین ابوالقاسم علیدوست، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در نشست علمی جایگاه عقل و عقلانیت در معارف دینی که امروز صبح در سالن جلسات دانشگاه مجازی المصطفی(ص) برگزار شد، گفت: دین و عقل دو مقوله جداناپذیر در معارف دینی هستند.

 وی افزود: دین و عقل دو محور جداناپذیر است که مثل دو بال پرنده باید به پرواز در آید تا بتوان نگاه تمدنی به دین را اجرا کرد؛ امروز مشکل اساسی جهان اسلام استفاده از مفاهیم دینی بدون توجه به عقل است که منجر به افراطی گیری می شود.

 حجت الاسلام و المسلمین علیدوست خاطرنشان کرد: عقل و عقلانیت در معارفی دینی موضوعی بسیار گسترده و کهن است؛ جایگاه عقل در دین جزء مسائل اختلافی بین الملل یعنی بین انسان ها، بین الادیان و بین المذاهب است و بسیار پردامنه و چالش برانگیز است.

 عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اظهار داشت: مراد از عقل و عقلانیت در معارف دینی، دین اسلام است که شامل کلام، فلسفه، فقه و شریعت، تفسیر و عرفان می شود و یک مسأله تمام نشدنی است و هر چقد در مورد این موضوع کار شود مفاهیم آن عمیق تر می شود.

 وی با اشاره به تعریف عقل اظهار داشت: عقل قابل تعریف نیست ولی قابل حس است؛ در قرآن تعریفی از عقل نشده ولی کارکردهای عقل در قرآن آمده است و در آثار دینی از عقل و کارکردهای آن هیچ مذمتی نشده است.  

 عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ابراز داشت: عقل در تراث اسلامی بر خلاف ادبیات کنونی، گوهر قدسی و نیروی است که در انسان وجود دارد و با آن می اندیشد و صلاح را از فساد جدا می کند و راه اطاعت و بندگی را پیش می گیرد و حجت بین انسان و خداوند متعال است که به آن حجت باطله می گویند، تعریف شده است.

 حجت الاسلام و المسلمین علیدوست تصریح کرد: عقلانیت یک مصطلح دینی نیست بلکه حرکت و نماد عقل است به عبارت دیگر اجرای کارکرد عقل است که با عنوان عقلانیت بیان می شود.

 وی گفت: در نصوص دینی مخالفتی با عقل دیده نمی شود در حالیکه در رفتار عالمان مسلمان و متون دینی که علما نوشته اند و در فرقه ها دینی مخالفت هایی با عقل دیده می شود که نمونه ای از آن اختلافات فرقه معتزله و اشاعره است که نماد موافق و مخالف عقل هستند.

 عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به عوامل اختلاف عالمان دین با بحث عقل، اظهار داشت: سه عامل سبب اختلاف بحث عقل و دین است؛ اولین عامل اینکه برخی تصور می کنند که عقل حاکمیت خداوند متعال را محدود می کند در حالیکه هیچ پدیده ای نمی تواند حاکمیت خدا را محدود کند.

 حجت الاسلام و المسلمین علیدوست با بیان عامل دوم اختلاف در بحث عقل خاطرنشان کرد: عقل بر خوب و بد، قدسی و غیر قدسی، فاسد و غیر فاسد تقسیم می شود و نمی‌توان به این عقل اجازه دخول به مباحث دین داد و همچنین حضور عقل در ساحت فقه، شریعت را نابود می کند چرا که عقل همان اجتهاد به رای است که ائمه معصومین(ع) آن را محکوم کردند.

 وی در پاسخ به شبهات وارده اظهار داشت: اینکه عقل حاکمیت خداوند را محدود می کند با باورهای دینی مسلمانان قابل جمع نیست چرا که توحید در حاکمیت جزئی از اعتقادات اسلام است و منظور از حکم عقل که گفته می شود درک عقل است.

 عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه پاسخ شبهات گفت: عقل هرگز به معنای فاسد و غیر فاسد نیست؛ همچنین در مورد عامل سوم اختلاف که عقل شریعت را نابود می کند مثل این است که جلوی آب را ببندند و مانع رسیدن آب به مردم شوند چون امکان دارد آب مسموم باشد و انسان را بکشد در حالیکه باید آسیب شناسی کرد و در بحث عقل هم باید آسیب شناسی حضور عقل در مباحث دینی کرد و آن را برطرف کرد.