مسجد مهمترین پایگاه در شاکله اسلام محسوب می شود به طوری که می بینیم اصلی ترین تصمیمات در زمان پیامبر(ص)در مسجد اتخاذ می شد.

مسجد سنگر دفاع از حریم دین مقدس اسلام است و در طول تاریخ، بزرگانی همچون پیامبر اعظم(ص) و اصحاب با وفایش سربازان مدافع آن بوده اند و همواره تجلی گاه عشق و عبادت و خضوع به درگاه پروردگار عالم بوده است، دل مومنان صادق، بهترین سنگر در برابر شرک و بی دینی است که شبانه روز چند نوبت به سوی خدا می ایستد و با حضور در مسجد آن را جلوه و نورانیت می بخشد. تاکید فراوانی که پیامبر اعظم(ص) و ائمه اطهار(ع) بر اقامه نماز جماعت داشته اند، بر دائمی و همیشگی بودن این دفاع، دلالت دارد. برای این سنگر مهم، می توان نقش های بسیاری در سراسر تاریخ نام برد که مهمترین نقش آن نقش عبادی و ارتباطی آن است، زیرا در میان اقوام و ملل گوناگون مکان هایی پیدا می شود که از تقدس و اهمیتی ویژه برخوردار است و مردم با حضور در آنجا به نیایش و عبادت می پردازند.

در نزد ما مسلمانان، مقدس ترین و با اهمیت ترین مکان مسجد است که در فرهنگ دین ما مسجد یادآور خشوع و خضوع و عبادت و بندگی به درگاه خداوند است. در همین زمینه خبرگزاری شبستان گفتگویی با آیت الله علی دوست، استاد سطح عالی حوزه علمیه قم و رئیس انجمن فقه و حقوق اسلامی و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ترتیب داده است که حاصل آن از نظرتان می گذرد.

استحضار دارید که یکی از اقدامات حساب شده پیامبر(ص) نهادسازی بود و یکی از نهادهایی که پیامبر تاسیس کردند مسجد بود. حتی معروف است که مسجد قبا اولین مسجد در اسلام است که اشتباه است چراکه مساجد دیگری البته نه با طراز و قامت مسجد قبا بلکه کوچک تر و محدودتر قبلا در مدینه تشکیل شده بود و این اهمیت مسجد را در اسلام می رساند.

در این مجال لازم می دانم به این نکته نیز اشاره ای داشته باشم که اولین انحرافی که بعد از رحلت پیامبر (ص) رخ داد ناشی از همین جابه جایی نهاد یعنی نهاد مسجد بود که جایش را به نهاد ثقیفه داد. این انحراف را افراد کمتر توجه می کنند در حالی که انحرافی بزرگ بود. نهاد اسلامی مسجد جایش را به نهاد  ثقیفه داد.

اما در مورد کارکردها و احیای ظرفیت مساجد در جامعه امروزـ ببینید،  روشن است که این جایگاه مساجد از یک جهت به دلیل کاربست ها و کارکردهایی است که داشته و دارند. مسجد کانون عبادت است، مسجد کانون تصمیم گیری در مسائل سیاسی ـ اجتماعی است، مسجد کانون کمک به فقرا و افراد است و حتی در لایه هایی تصمیمات مهمی چون جنگ، مسجد نقش آفرینی دارد. البته ممکن است که برخی کارکردها را امروز نتوانیم به مسجد نسبت دهیم مثل اینکه مسجد را مرکز قضاوت قرار دهیم آن گونه که در صدر اسلام بوده است ولی در یک جمله مسجد جایگاه همه کارهای صحیح اسلامی است که با شأن مسجد سازگاری دارد و البته در جامعه امروز امکان تحقق اش وجود دارد.

بنابراین هیچ انحصار و کارکرد خاصی را نمی توان برای مساجد تعیین کرد اما باید هر کاری که در مسجد انجام می شود بر اساس توجه به ابهت و عظمت مسجد باشد، اینکه ما مسجد را خوابگاه کنیم یا مسجد را محل رفت و آمدهای مختلف کنیم بدون آنکه شأنیت مسجد  مراعات شود، یا آبروی افراد را به اسم مباحث سیاسی خدشه دار کنیم و گناهی چون غیبت را در مسجد مرتکب شویم؛ این ها تماما مصادیق ناصحیح استفاده از این فضای قدسی است.مطمئنا یکی از افرادی که در قیامت شکایت می کند خود مسجد است.

مسجد همان طور که باید محل اجتماع نوجوانان و جوانان باشد باید محل حضور افراد مسن هم باشد، این جهت منفی نیست که افراد مسن هم در مسجد و فعالیت های آن شرکت داشته باشند، جهت منفی این است که جوانان شرکت نمی کنند یا حضور کمرنگی دارند و این عوامل مختلفی می تواند داشته باشد، یکی از عوامل بر می گردد به کارکرد کسانی که خود را متولی اجرای اسلام می دانند ولی رفتارشان درست نیست، ما اگر هر چیزی را منصوب به اسلام و مسجد کرده ایم باید توجه کنیم که اگر جایی کار خراب شد و آن طور که انتظار داشتیم نشد این نتیجه قطعا به سایر بخش ها نیز سرایت خواهد کرد. البته امروز نمی توان گفت که مسجد از جوانان خالی شده است. هنوز هم هستند بسیاری از مساجد که میزبان طیف وسیعی از جوانان هستند، ولی در هر صورت نمره خوبی به حضور جوانان نمی توان داد، گاهی وقت ها هست که نبود جاذبه یعنی چیزی که جوان را جذب کند و یا حرکتی که جوان را جذب کند و حتی امکاناتی که جوان را جذب کند در مسجد نیست، کارکرد مورد توجه و پسند جوان در مسجد نیست. باید روی این مسائل کار شود.

برای جذب باید عواملی که باعث فاصله گرفتن می شود را از بین برد. گاهی مساجد ما کانون مسائل خرد سیاسی ـ اجتماعی و محلی می شود، یعنی نهاد عظیمی را خرج اهداف موقت و زودگذر می کنیم، وقتی نگرش این طور باشد مسجد جاذبه اش را از دست می دهد، عواملی که باعث طرد جوانان شده اند باید توسط اندیشمندان بررسی شود پس عوامل فاصله گرفتن را می توان رصد کرد و بدون تعارف و بدون لایه پوشی به آن پرداخت و رفع اش کرد. معتقدم نباید خطوط جزیی سیاسی و اجتماعی را به مساجد بکشانیم.

بی تاثیر نیست اما من نمی گویم که صرفا سخنرانی و منبر در مسجد باشد، معتقدم اول باید مفاهیم مورد قبول همگان را در مسجد تبلیغ کنیم. جنبه ها و محورهای مشارکت را پررنگ کنیم نه محورهای خرد و جزئی را. در هر صورت مسجدنباید مکان تبلیغ گروه خاص باشد.