آیت الله علیدوست با بیان اینکه نه تنها مسلمانان بلکه بشریت می تواند براساس نهج البلاغه وزین ترین و سنگین ترین اساس وحدت و اشتراک را داشته باشند، گفت: در مباحث سیاسی، اجتماعی و موضوعات مربوط به حکومت، فرمایش امیرالمومنین مشمول مرور زمان نشده و تفکر یک تفکر انسانی است، اما متاسفانه در عرصه شکل دهی حکومت، رفتار حاکمان با مردم، اجرای فرامین خالق حضرت، بسیار با آموزه های نهج البلاغه فاصله داریم.

او معتقد است: هر پدیده خوبی که بخواهد همگانی و عمومی و مورد عمل واقع شود، راهکار دارد و چندان پیچیده نیست، مهم این است که بتوانیم به دانسته هایمان عمل کنیم. متولیان فرهنگی باید کار فرهنگی و رسانه ها باید کار تبلیغ و ترویج را انجام دهند و برنامه ریزی متولیان کار و حاکمیت باید براساس فرامین نهج البلاغه باشد و مردم باید توجیح شوند در این صورت می توان آموزه حضرت علی(ع) در نهج البلاغه را در تمامی امور بسط و گسترش دهیم.

آیت الله  علیدوست به ویژگی های کتاب نهج البلاغه اشاره و اظهار کرد: نهج البلاغه یک طراز مکتوب است و خاصیت ها و ویژگی هایی دارد، اولاً از نظر اعتقادات توحیدی که در نهج البلاغه بیان شده، یک توحید ویژه است و قابل مقایسه با توحید که در سایر کتب و ادیان مخصوصا بین غیر شیعه بیان شده، نیست. نبوت و عظمت پیامبر عظیم الشان اسلام که در این کتاب بیان شده، بی نظیر است چون توجه دارید که متاسفانه در نوشته هایی که داریم گاهی شأن پیامبر تنزل داده شده، اما در نهج البلاغه بسیار عالی مقام نبوت بیان شده است.

بخش معاد در نهج البلاغه جایگاه ویژه ای دارد یعنی از نظر بیان اصول اعتقادات نهج البلاغه ویژه است، در مباحث سیاسی اجتماعی و مربوط به حکومت فرمایش امیرالمومنین همه، خالق و ماندگار است یعنی مشمول مرور زمان نشده و تفکر یک تفکر انسانی است، به همین دلیل می توان براساس فرمایش امیرالمومنین یک خانه مشترک بشریت ساخت.

او ادامه داد: آذر سال گذشته جلسه ای در واتیکان بود و عرض کردم که ما می توانیم براساس آموزه های اسلام و نهج البلاغه خانه مشترک و دانشگاه بشریت بسازیم که نه جنسیت (زن و مرد) در آن مطرح باشد و نه مذهب در آن مطرح باشد (شیعه و سنی) و نه حتی دین مطرح باشد (مسلمان، یهودی، بودی، سندوی)  همه فارغ از جنسیت، دین و مذهب می توانند در دانشگاه شرکت کنند.

 آیت الله علیدوست گفت: حضرت علی(ع) در نامه ای که به مالک اشتر نوشتند، می فرمایند: ای مالک! تمام انسان هایی که  در مصر بر آنها حکومت می کنی إِمَّا اءَخٌ لَکَ فِی الدِّینِ وَ إِمَّا نَظِیرٌ لَکَ فِی الْخَلْقِ یا برادر دینی تو هستند یا در آفرینش نظیر تو هستند که هر دو انسانند، در حقیقت حضرت بحث اصالت انسان را مطرح می کند.

او به مباحث اخلاقی در کتاب نهج البلاغه اشاره کرد و افزود: عالی ترین مضامین اخلاقی که هیچ وقت مشمول امور زمان نمی شود در نهج البلاغه وجود دارد، حضرت می فرماید: «عَاتِبْ أَخَاکَ بِالاِحْسَانِ إِلَیْهِ؛ اگر کسی به تو بدی کرد، تو او را عتاب کن، اما عتابت این باشد که تو به او نیکی کنی» در هر صورت نهج البلاغه از اسلام و مولود اسلام است ولی برای مسلمانان نیست برای انسان است، به تعبیر عربی “من الإسلام للإنسان؛ از اسلام ولی برای انسان است”؛ به نظر من نه تنها مسلمانان بلکه بشریت می تواند براساس نهج البلاغه وزین ترین و سنگین ترین اساس وحدت و اشتراک را داشته باشند.

آیت الله علیدوست در پاسخ به اینکه از آموزه های نهج البلاغه چگونه می توانیم برای معرفی تشیع حقیقی، استفاده کنیم؟ گفت: تشیع حقیقی با همه مسلمانان، ادیان و انسان ها مشترکاتی دارد البته یک ویژگی هم دارد، آنجایی که حضرت از عدالت، صلح و القای نژاد صحبت می کند در واقع یک بخشی از تشیع حقیقی است که انسانیت هم می فهمد یعنی می توانیم با یک هندوئیسم و بودیسم یا گروهی که اصلاً دینی ندارند، ارتباط برقرار کنیم بنابراین بخشی از تشیع حقیقی همان مفاهیمی است که انسان، فارغ از هر اعتقادی، آن را قبول دارد، این آموزه در نهج البلاغه بسیار است، بخشی هست که بین شیعیان و سایر مسلمانان است، یعنی آنجایی که حضرت راجع به پیغمبر، قرآن و آموزه های قرآن صحبت می کنند، بخشی از تشیع حقیقی است که البته غیر شیعه هم قبول دارد.

او تصریح کرد: توحید و نبوتی که اشاره کردم، همین است البته ممکن است که بخش های خاصی باشد که درون مذهبی است، مثلا آنجایی که حضرت از اوضاع به وجود آمده بعد از رحلت پیامبر گلایه می کنند و سقیفه بنی ساعده و خطبه شقشقیه به وجود آمد، باید آنها را به دور از اختلاف افکنی و به دور از جریحه دار کردن احساسات، بدون اینکه در مورد  مقدسات دیگران حرفی بزنیم، بیان کنیم و راحت هم می توان چنین بود، اگر کسی بخواهد تاریخ اعتقاد خود را بیان کند هیچ مشکلی ندارد. بنابراین تشیع حقیقی را در سه قسم می بینیم، بخشی که با بشریت مشترک و یک بخش از نهج البلاغه است، بخشی که با همه مسلمانان مشترک است و بخشی که جزو اعتقادات ماست که آن هم مانند سایر اعتقاداتی که بیان می کنیم، می توانیم به راحتی بیان کنیم. من معتقدم نهج البلاغه به راحتی می تواند در دنیای امروز اسلام بن مایه وحدت قرار گیرد، اما متاسفانه مغفول مانده، هم رسانه ها باید بیشتر روی این موضوع کار کنند و هم وزارت خارجه، سازمان ارتباطات، کسانی که خارج از کشور هستند و  نیروهای فرهنگی ما می توانند در قالب نهج البلاغه حتی انقلاب و پیام انقلاب را صادر کنند.

او در پاسخ به اینکه از آموزه های نهج البلاغه چگونه می توان برای تعالی انسان و بشریت استفاده کرد؟ گفت: نهج البلاغه کتاب جامعی است؛ حضرت ننشستند این کتاب را در یک فضای بسته انشاء کنند و دیگران یا خودشان آنها را بنویسند بلکه در بستر تاریخ، سال هایی که حضرت درگیر حکومت بودند یا قبل از آن، به وجود آمده و از این جهت کتابی است که در صحن عمل نوشته شده است؛ به همین خاطر، هم نسخه درمان اصلاح اعتقادات و هم نسخه حکومت داری و اصلاح اخلاق دارد، هم در برخورد با حوادث حتی جنگ، حکومت مطلب دارد؛ از این جهت چون به مرور با پیش آمدن حوادث بیان شده و صاحب کتاب هم شخصیتی است که در جهان اسلام بعد از پیامبر اولین شخصیت با فاصله بسیار زیاد از دیگران هست، طبیعتا کتاب قابل استفاده است، در عین حال استفاده آن آسان است یعنی کتابی تخصصی نیست که تنها افراد خاصی بتوانند از آن استفاده کنند بلکه سفره پهنی است که همه می توانند از آن سفره بهره ببرند.

آیت الله علیدوست درباره مهجوریت نهج البلاغه در حوزه های علمیه، گفت: مهجوریت نهج البلاغه در حوزه علمیه به این معنا که حوزه علمیه به طور کلی از نهج البلاغه استفاده نمی کند یا استفاده آن در مرز صفر یا نزدیک به صفر است را تصدیق و قبول نمی کنم و منصفانه نمی بینم، در طول تاریخ از سوی حوزویان بسیار شرح و ترجمه و توضیح پیرامون نهج البلاغه صورت گرفته، بسیاری از واعظان و اساتید اخلاق که بخشی از حوزه هستند، بعد از قرآن در سخنرانی ها و  گفتار خود بیشترین استفاده را از نهج البلاغه می کنند، بسیاری از موضوعات نهج البلاغه، موضوع پایان نامه های طلبه هاست و مراکز متعددی در معرفی نشر آموزه های نهج البلاغه داریم، من فکر می کنم کسانی که می گویند نهج البلاغه در حوزه علمیه مهجور است، یا این فعالیت ها را ندیدند یا نا آگاهند، جالب است که گاهی قم هم نیستند، شخصی در صدا و سیما مطلبی را نسنجیده و گز نکرده، می گوید؛ اما این موضوع را هم می پذیرم که زمینه استفاده از نهج البلاغه بیشتر از آن چیزی است که در حال حاضر از آن استفاده می شود در واقع معتقدم می توان بیشتر از نهج البلاغه استفاده برد و مطلب استخراج کرد و خوشبختانه همیشه هم رویه به سمت استفاده بیشتر از این کتاب غنی بوده است.

او در پاسخ به اینکه در مباحث حکومتی، سیاسی و اجتماعی به اندازه کافی از آموزه های نهج البلاغه استفاده شده است؟ گفت: نمی خواهم بگویم که اصلا به کار گرفته نشده، به نظرم سیاه نمایی در این ارتباط درست نیست، از سوی دیگر هم نمی گویم که ما از به کارگیری آموزه های نهج البلاغه در عرصه حکومتی، سیاسی و اجتماعی نمره خوبی می گیریم در حقیقت سفید نمایی در این مورد هم درست نیست، حقیقتاً بسیار فاصله داریم، یعنی در عرصه شکل دهی حکومت، رفتار حاکمان با مردم، اجرای فرامین خالق حضرت، بسیار با آموزه های نهج البلاغه فاصله داریم و باید از این مساله اظهار تأسف کنم.

آیت الله علیدوست درباره راهکارهای استفاده از نهج البلاغه در زندگی سیاسی و اجتماعی گفت: اگر بخواهید یک قانون، دستورالعمل و متن فاخری را در یک جامعه پیاده کنید، باید چه اقدامی انجام دهید!؟ در مورد نهج البلاغه هم به همین صورت باید عمل کرد، متولیان فرهنگی باید کار فرهنگی خود را انجام دهند، رسانه ها باید کار تبلیغ و ترویج را انجام دهند، برنامه ریزی متولیان کار و حاکمیت باید براساس فرامین نهج البلاغه باشد، مردم باید توجیح شوند، باید دسته ای دست به دست هم دهند و سه کتاب ارزشمند قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه را بیش از این بسط و گسترش دهند، هر پدیده خوبی که بخواهد همگانی و عمومی شود و مورد عمل باشد، راهکار دارد و چندان پیچیده نیست، مهم این است که ما بتوانیم به دانسته هایمان عمل کنیم، مشکل این است که ما گاهی حتی به دانسته های خود عمل نمی کنیم.