اشکال دوم ما به میرزا: آیا در همه خطابات کلام میرزا جریان دارد یا نه فقط در خطاباتی مثل یا ایها الذین آمنوا... جریان دارد؟ در آیات و روایات الی ماشاءالله خطاباتی غیر از یا ایها الذین آمنوا و... وجود دارد.

استاد علیدوست: این بحث یک بحث عمیقی است و یکی از بحث های روز همین است؛ که ما نسبت به الفاظی که شارع به کار برده است چطور باید عمل کنیم؟ 1400 سال از این الفاظ می گذرد ما با این الفاظ چکار کنیم؟ یک مبنا این است که ما این الفاظ را با صدر اسلام و با مصادیق صدر اسلام لحاظ کنیم و همان واژه با همان معنا و با همان مصادیق لحاظ کنیم؛ اوفوا بالعقود مثلا؛ در سرقفلی، معاملات بانکی و... جریان ندارد چرا که این ها مصادیق اوفوا در زمان صدور خطابات نبوده اند.

مبنای دوم: الفاظ را تابع زمان و مکان معنا کنیم و نیاز نیست صدر اسلام را لحاظ کنیم. برخی دانشگاهی ها گفته اند و در کلام میرزای قمی هم بود.

استاد علیدوست: باید فقیه ضمن اینکه اصرار بورزد بر مصطلحات عصر تشریع،  ولی  مهم کشف توانایی الفاظ است؛ یعنی معانی الفاظ، کش دار است و فقیه می تواند معنا را جابه جا کند؛ مثال: مفاهیمی مثل پیراهن معنایش چیست؟ اگر بخواهیم معنا کنیم مشکل است؛ و این معنا کش دار است پیراهن با آستین؛ بدون آستین؛ با یقه، بدون یقه و... در درون شریعت هم همین است مثلاً نماز چیست؟ کسی می گوید نماز آنی است که رکوع و سجده دارد. دیگری گوید پس نماز غرقی و میت چیست؟ اینها که رکوع و سجده ندارند... و این ها به خاطر کش دار بودن معانی است.

فقیه باید معنا را با کش دار بودنش بفهمد و سایر مصادیق را به همان مصادیق زمان تشریع برگرداند مثلا برخی عقود جدید را به عقود زمان تشریع برگرداند؛ واین کار سختی است و فقیه می تواند این کار را انجام دهد.

 استاد علیدوست: بحث میرزا یک بحث عمیقی است؛ ما پرونده این بحث را می‌بندیم اما شما پرونده را باز بگذارید.

بحث هفتم: هدف از اجتهاد چیست؟ مجتهد چکار می خواهد بکند؟ آیا می خواهد کشف شریعت بکند یا فهم حجت  آنچه که احتجاج می شود به نفع یکی و علیه دیگری؟ 

ممکن است برخی بگویند: جواب این خیلی روشن است و مجتهد به دنبال هر دو است (اول جلد 2 کفایه این مطلب آمده است). برخی هم ممکن است بگویند: طرح این بحث غلط است، چرا که  کشف شریعت قسیم فهم حجت نیست ؛ چون کسی که به دنبال کشف شریعت است به دنبال فهم حجت می رود و لذا هر کشفی فهم حجت است و هر فهم حجتی به نوعی کشف است.