آیه ای مثل آیه نبا اخبار با واسطه را نمی‌گیرد و بی واسطه را شامل می شود و ما هم با اخبار با واسطه سر و کار داریم؟

در اینکه چرا آیه نبا اخبار با واسطه را شامل نمی شود جواب های متعددی گفته شده است اما یک بیان این است : فعلیت هر حکمی پس از فعلیت موضوعش است (شرابی ساخته می شود سپس حرمت فعلی می شود) 

وقتی کلینی می گوید حدثنی علی بن ابراهیم ... یک خبر است و برای ما که این را از کافی می بینیم بی واسطه است و سپس بلافاصله حکم صدّق العادل می آید یعنی من باید کلینی را تصدیق کنم اما ما در احادیث به دنبال حرف امام معصوم علیه السلام هستیم نه حرف علی بن ابراهیم .... و لذا خبر امام علیه السلام با چند واسطه است.

نکته: فعلیت سایر خبرها ( از علی بن ابراهیم تا امام علیه السلام ) متوقف بر حجیت خبر کلینی( صدّق العادل ) است در حالی که قرار بر این بود تا زمانی که موضوع درست نشود حکم ( صدّق العادل) نیاید به عبارت دیگر تا صدّق العادل خبر کلینی را درست نکنیم خبر بودن سایر اخبار ( از علی بن ابراهیم تا امام علیه السلام ) درست نمی شود. 

این شبیه کل خبر کاذب است ؛ اگر خود همین خبر بخواهد فعلی شود متوقف بر این است که این خبر هم کذب باشد اگر خودش را شامل شود می شود خود ستیز ، و اگر خودش را شامل نشود کذب جمله لازم می آید. 

مرحوم آقای خویی دو جواب داده است : ایشان در ابتدا جواب نقضی می دهد: 

اگر کسی برای قاضی اقرار کند موضوع بالوجدان فعلی می شود و سپس حکم اقرار العقلا علی انفسم می آید اما در اقرار بر اقرار اینگونه نیست و فعلیت اقرار اول متوقف برفعلیت اقرار دوم  است .....هر جوابی که شما در اینجا بدهید ما همان جواب را در اخبار با واسطه می دهیم. 

جواب حلی: اگر ما یک حجیت داشتیم یک صدّق العادل داشتیم که می خواست بر تمام احکام بیاید این اشکال شما درست بود اما ما به تعدا موضوعات صدّق العادل داریم و لذا هیچ اشکالی پدید نمی آید. 

مثال: خبر کلینی از علی بن ابراهیم .... خبری را که ما از کلینی می شنویم صدّق عادل می آید و حجت می کند پس ما متوجه میشویم که علی بن ابراهیم چنین حرفی را به کلینی زده است ؛ خبر بعدی خبر علی بن ابراهیم از ابراهیم بن هاشم است و صدّق العادل این خبر را هم می گیرد ( به تعداد موضوعات صدّق العادل می آید ) در مثال اقرار هم همین طور است و حکم اقرار العقلا علی انفسهم بر اقرار اول و دوم جریان دارد. 

نکته: برای مراجعه بیشتر می توانید به کلمات مرحوم صدر که مفصل است مراجعه کنید. 

نکته: در این جواب انحلال مسلم فرض شده است در حالی که برخی ها مثل مرحوم امام خمینی انحلال را قبول ندارند و لذا باید به دنبال پاسخ دیگری باشند. 

مرحوم امام ، عراقی و... اشکال را به نوعی دیگر تقریر کرده اند: ادله ی حجیت خبر واحد مثل آیه نبا، آیه نفر ، سوال و.... وقتی واسطه زیاد باشد شامل نمی شود؛ مثلا فرض کنید یک مورخی یک حادثه را دیده و مطلبی را بنویسد و نقل بکند ... حجیت اخبار آحاد این را شامل می شود اما اگر ده واسطه عادل ذکر شود در این صورت آیا می شود گفت که آیه نبا این را شامل می شود؟ معلوم نیست که این نوع از اخبار را هم شامل شود و ظاهرا آیه انصراف از چنین اخباری دارد ؛ اما بنای عقلا  بر حجیت خبر واحد : در بنا عقلا هم شرط است در مسمع و مرای امام علیه السلام باشد و ما اصلا بنایی که ده واسطه داشته باشد و در مرای و مسمع امام علیه السلام باشد نداریم. 

نتیجه اشکال: ادله حجیت خبر ثقه شامل اخبار پر واسطه نمی شود.