فقه هنر (1400-1402)

جلسه 42

در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۲

چکیده نکات

جلسه چهل و دوم 1400-1402
جلسه نوزدهم 1401-1402
فقه هنر
اسناد الآراء
مجالی برای حضور عقل در مساله نیست مگر پای عوارض ثانوی به میان آید که در آنجا عقل داوری کند.
طبیعی است که این فرض از محل بحث خارج است.
نسبت به اجماع باید اصل اجماع، حدود آن و کبرای حجیت اجماع تمام شود.
که البته تمام نیست.
در قرآن کریم آیات مرتبط فارق از اینکه دلالت بر جواز کند یا نه، عبارت است از آیه 13 از سورا سباء، 49 از سوره آل عمران، 260 از سوره بقره
عمده در باب، روایات است که تقسیم به چند طایفه می‌شود.
طایفه اول آن است که از آن استظهار حرمت هرتصویری می‌شود.

متن پیاده سازی شده نشست نوزدهم (42) سال دوم درس خارج فقه هنر 10 اردیبهشت 1402

برای دریافت فایل کلیک کنید

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین وصلی الله علی محمد و آله الطاهرین

اللهم کن لولیک الحجة ابن الحسن صلواتک علیه و علی آبائه فی هذه الساعة و فی کل ساعة ولیا وحافظا و قائدا و ناصرا و دلیلا وعینا حتی تسکنه ارضک طوعا و تمتعه فیها طویلا

فقه هنر: نقاشی و مجسمه سازی و اسناد الاراء

به نظر ما عقل در مساله میتواند حضور داشته باشد و نمی تواند حضور داشته باشد ...

اگر از عقل بپرسیم نقاشی چه حکمی دارد ؟میگوید به من چه ....

مجسمه سازی چه حکمی دارد ؟ می گوید اگر دین ساکت است من منعی نمی بینم

پس المساله بطبعها خالیة عن قضاء العقل ...

البته د ر استثنائاتی که عارض مفارق است نه عارض لازم ....

مجسمه موسولینی یا صدام یا هیتلر یا استالین را بسازند و در میدان شهر بخواهندنصب کنند این می شود ، تکریم فسقه ...این جا ، عقل ما نمی گوید ببین شرع چه می گوید.

تکریم فسقه است عنوان واسطه در عروض است

به هر حال این که می گوییم مجسمه صدام حرام است ؛ چون تکریم فسقه است ...

لا مجال للاستناد الی العقل ...فی الفتیا بجواز تصویر و التمثیل او منعهما ...الا باعتبار بعض العوارض ...(که از محل بحث ما خارج است )

عقل که بیرون برود سه چیز می ماند؛ اجماع ، سنت و قران

راجع به اجماع ؛ بحث های خود را دارد همیشه ....باید اصل و حدود اجماع معین باشد ...

ما دو نکته در صغرا داریم و یک نکته در کبرا داریم .

اصل اجماع؛

حدود اجماع؛

اعتبار اجماع ؛

در این مساله ای که ما هستیم ، اگر یادتان باشد مساله اختلافی بود این که برخی ها گفته اند ، به این اعتبار که یک نوع بت پرستی بوده است ...تکریم فسقه یا ترویج کفر بوده است و این ها مخالف بودند یا برخی ها که احتیاط می کردند و صراحتا مخالفت نمی کردند ...

فرض کنید مجسمه ذوات ارواح مدنظر است ....

کسی که می گوید الاجماع محتمل المدرکیه و لذا لا یعتمد علیه ...

مرحوم تبریزی در صراط النجاة ج5 ص 379 می گوید:

که این جور جاها اجماع نیست

و اما قرآن

آیاتی از قرآن وجود دارد ؛ آیاتی که قابل استناد است

یکی کریمه سیزدهم از سوره سبا:

*يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِيَاتٍ ۚ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا ۚ وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ*

آن دیوان بر او هر چه می‌خواست از (کاخ و عمارات و) معابد عالی و نقوش و تمثالها و ظروف بزرگ مانند حوضها و دیگهای عظیم که بر زمین کار گذاشته بودی همه را می‌ساختند. (و گفتیم که) ای آل داود شما شکر و ستایش خدا به جای آرید و (هر چند) از بندگان من عدّه قلیلی شکر گزارند.

این جا یک بحثی است و آن این که جناب سلیمان ، دستور به منکر که نمیداده است ....یا چیزی که کفر باشد ....

این آیه را داریم و مسلما دلالت بر منع نمی کند و اگر بخواهد دلالت کند دلالت بر جواز دارد ..

درتماثیل بحث است که این ها چه بوده ؟ آیا منظور نقاشی بوده یا حضرت دستور به ساختن مجسمه میدادند؟

برخی گفته اند این آیه ،اگر بخواهد دلالت بر جواز کند از کلمه تماثیل استفاده می کند .

شما اگر نقاشی سعدی را بکشید و بیاورید نمی گویند تمثال سعدی اما اگر مجسمه سعدی را درست کنید و مثل سعدی باشد می گویند این تمثال سعدی است اگر مثل سعدی باشد ...

لا یقل ان یکون ظاهر من تمثال الشیء و صورته بقول مطلق هو المشابه له فی الهیئة مطلقا ای من جمیع جوانب لا من جانب الله ، یعنی در واقع آیه می رود در لاین مجسمه سازی ....به عبارتی جناب سلیمان دستور مجسمه سازی میداده است .

1اما برخی گفته اند تماثیل چیز اعمی است می تواند هم مجسمه را شامل باشد هم غیر مجسمه را ...

مرحوم ایروانی می گوید اما ما اشتمل من ا لاخبار و لفظ المثال و التمثال فالظاهر منه هی مجسمه ....ایشان می گوید صورت اعم است ....

نهایتا این که این آیه دلالت بر منع ندارد .

کسی بخواهد به منع قائل شود با ید این آیه را حل کند .

و گرنه بخواهد اثبات حرمت کند با این آیه اثبات حرمت نمی شود.

یکی از آیاتی که به کار ما می آید و در لیست ادله ای که باید بررسی شود

آیه ای است که حضرت عیسی علیه السلام میفرماید:

*أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ* (49آل عمران)

من از گل براى شما [چيزى] به شكل پرنده مى‏ سازم آنگاه در آن مى‏ دمم پس به اذن خدا پرنده‏ اى مى شود و به اذن خدا نابيناى مادرزاد و پيس را بهبود مى ‏بخشم و مردگان را زنده مى‏ گردانم و شما را از آنچه مى ‏خوريد و در خانه هايتان ذخيره مى ‏كنيد خبر مى‏ دهم مسلما در اين [معجزات] براى شما اگر مؤمن باشيد عبرت است (

این آیه حداقل دلالت بر جواز اذا کان به غرض صحیح باشد ...

مورد بعد آیه راجع به ابراهیم علیه السلام

* وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَىٰ قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن ۖ قَالَ بَلَىٰ وَلَٰكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَىٰ كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ*

این آیه هم دلالت بر جواز دارد /

ظهر ان لا دلالة القرآن علی جواز التصویر و التمثیل فی الشریعة المقدسة

دلالت بر منع را هم که کسی نگفته است ..

اگر بخواهید از طریق استصحاب باشد که شبهات حکمیه در این باره نداریم و از طریق شرائع هم ما به چنین اصلی نرسیدیم

البته و ان کانت فیه ایماء ....اگر چه در قرآن ایماء به جواز هست اما غیر از دلالت است .

عقل اجماع و قرآن در این موضوع نه برای جواز به کار می آید ونه برای منع

باید متمرکز شویم بر سنت

عمده دلیل ما سنت است ..

سنت هم به این سادگی قرآن و اجماع و عقل نیست .

ما آمدیم سنت را مدیریت کردیم از نظر دلالت ....

من نوشتم: اما السنة هی العمده فی الباب و الاخبار علی طوائفه ..

اولین طایفه؛ ما یظهر منه حرمة کل تصویر نقاشیا او تجسیما ذیروح (ذوات ارواح) او غیر ذوت ارواح

روایتی است از ابوبصیر:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ أَتَانِي جَبْرَئِيلُ وَ قَالَ: يَا مُحَمَّدُ، إِنَّ رَبَّكَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ يَنْهَى عَنْ تَزْوِيقِ الْبُيُوتِ . قَالَ أَبُو بَصِيرٍ فَقُلْتُ: وَمَا تَزْوِيقُ الْبُيُوتِ، فَقَالَ: تَصَاوِيرُ التَّمَاثِيلِ.

این جا ممکن است بگوییم به نقاشی اشاره دارد که در خانه ممکن است هم ذیروح را در بر گیرد هم غیر ذیروح را ....

از نظر سند ، من نوشتم:

و فی السند القاسم بن محمد جوهری وعلی بن ابی حمزه و هما واقفیان ...

ولی این روایت سند دیگری هم دارد ....

من این جا نوشتم جناب محاسن برقی از پدرش از سماعه و از ابوبصیر ...دیگر مشکل وقف ر اندارد ...

به نظر شما این روایت ، دلالتش خوب است یا نه ؟

شاید کسی بگوید بیوت موضوعیت دارد

شاید کسی عکس کوروش و ...را کشیده باشد

شاید هم بیوتش خصوصیت ندارد ولو پشت بامش نقاشی کشیده باشد

لذا من نوشتم روایت لا یدل علی مطلق المنع ..اذ لعل لبیت خصوصیة

مثلا تزویق المسجد حرام است آیا می توان از مسجد به غیر مسجد سرایت بدهیم؟

از مرحوم آقای تبریزی؛ کتاب ارشاد الطالب ج1 ص 120و 121....مطالبی در این باره آمده است .

پس این روایت فی نفسه برای اثبات حرمت تزویق کفایت می کند مگر بعد مانعی ایجاد شود

خبر دیگری ابوبصیر از امام صادق علیه السلام دارد که :

ابو بصیر عن أبی عبد اللّه علیه السلام قال: قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله أتانی جبرئیل فقال: یا محمد ان ربک ینهی عن التماثیل

مطالب را اگر خواستید پیگیری کنید ....

ابواب احکام مساکن که ج 3 باب 3 می شود ص 562 ح 9و 10

باب 28 ص 431

این روایات که کلها ضعیف است ، استدلال شده برای منع مطلق ..

کلها ضعیفه من جهة اسنادها

مستدرک الوسائل در ابواب ما یکتسب به باب 6 ج13 ص 71

از همه اسان تر ، دراسات آقای منتظری هست ج 2 ص 561تا 564 که میتوانید مدیریت روایات کنید

تمرین خوبی هست این مدیریت روایات برای اجتهاد ...

برچسب ها:

۳۱۶ بازدید

جلسه قبل جلسه بعد

نظر شما

دانلود صوت جلسه

دانلود PDF چاپ درس

جلسه قبل جلسه بعد

فقه هنر (1400-1402)

چکیده نکات

برچسب ها:

نظر شما

چکیده نکات

آخرین دروس