مقدمه حرام که اختیار مکلف بعد از آن نباشد حرام است. قلت: در آن جا نیز مبغوضیت است نه حرمت
توضیح مصطلح سد الذرائع الی الحرام و فتح الذرائع الی الحرام - سوال از فرق این دو با وجوب مقدمه واجب و حرمت مقدمه حرام.
لزوم فراگیری صحیح مصطلح هر قوم!
نظریه تحقیق در عدم فرق بین ذریعه و مقدمه. نظر عامه راجع به این دو اصطلاح.
تنبیه هام اگر منکر وجوب یا حرمت هستیم بما هی مقدمه منکر هستیم و این منافات با وجوب و حرمت نفسی یک پدیده که اتفاقا مقدمه یک وجوب یا حرمت نفسی دیگر است نیست.

تفصیل چهارم: بین سبب و غیر سبب تکلیف به مقدور تعلق می گیرد و مقدور سبب است نه مسبب. و فیه:
1. تفصیل نشد 2. مسبب مقدور ماست و لو بالواسطه
تفصیل پنجم: بین شرط شرعی و غیره
استدلال: اگر واجب نباشد شرط نیست چون لابدیت عقلی و عرفی ندارد.
نقد:
1. شرط شرعی به عقلی بر می گردد
2. امر غیری به مقدمه می خورد پس مقدمه قبل از امر غیری هست حال اگر مقدمه با امر غیری بیاید دور پیش می آید.
مقدمه مستحب نیز مستحب است مانند مقدمه واجب که واجب است.
مقدمه حرام حرام نیست چون امکان ترک حرام با انجام مقدمه هست مگر مقدمه آخر بآخر
نقد: مطلوبیت ترک هست نه وجوب ترک و حرمت فعل.

درس اخلاق - فاطمیه
شرحح کلام صاحب فصول - سه دلیل یا تقریر از یک دلیل - نقد دیگران بر کلام فصول و نقد نقد - تهیؤ غرض اقصی از مقدمه نیست رسیدن و انجام شدن غرض بعد غرض است که اگر حاصل نشود تهیؤ اصالت ندارد.
مثال دیگر: اگر وجود نمایه مؤثر باشد یلزم ان یکون وجودها من قیوده و این صحیح نیست زیرا غایت قید ذوالغایة نیست و خلط بین جهت تقییدی و تعلیلی شده.
جواب: اگر خلطی باشد در کلام محقق خراسانی است زیرا حکم عقلی است و حیث تعلیلی تقییدی است.
ضمنا به وجدان صاحب فصول پاسخ داده نشد.
تفصیل بین سبب و غیر سبب - استدلال: تکلیف به مقدور تعلق می گیرد و مقدور سبب است نه مسبب

دو قول به اطلاق و پنج قول به تفصیل
تفصیل سوم از صاحب فصول و رد آن از محقق خراسانی: غرض از مقدمه امری است که بر مقدمه موصله و غیره مترتب است.
ترتب واجب نمی تواند از اغراض مقدمه باشد چون بر این اثر در غالب واجبات بر همه مقدمات هم نیست تا چه رسد به یک مقدمه
اقول: باید کلام صاحب فصول را دقیقتر دید و سپس داوری نمود.
باید محیط عقلا و وجدان را نیز دید.
ادله سه گانه صاحب فصول:
1. حاکم در مساله عقل است و عقل به وجوب پیش از مقدمه موصله حکم نمی کند.
2. عقل اباء نمی کند که مولا بگوید: من مسیری که تو را به حج می رساند می خواهم نه آن که نمی رساند هر چند ظرفیت رساندن داشته باشد.
3. وقتی تنها مطلوب در مقدمه ایصال به ذی المقدمه است پس اگر ایصال نباشد مطلوب نیست و این را وجدان نیز می گوید.