لزوم پایش و پالایش
لازم است در بیانات فقها آنچه حکم است از فتوای اجتهادی سیاسی جدا شود.
چنانکه همین رفتار باید نسبت به نصوص دینی صورت پذیرد.
ارائه چند تمرین در اینباره از عالمان مشروطه و پس از ایشان

ادامه روایات دال بر تایید ائمه علیهم السلام نسبت به برخی قیام ها قبل از قیام قائم علیه السلام
مانند روایت عثمان بن ابی شیبه از رسول خدا و روایات دیگر از اهل تسنن
اسناد این روایات هرچند قابل مناقشه است لکن از مجموع آنها به مقدار قدر متیقن به اطمینان میرسیم
شبیه این روایات در شیعه نیز وجود دارد
کتاب فقیه سیاسی جلد اول - صفحه 102 تا 109 مراجعه شود
با توضیحاتی که گذشت جمع بین روایات که در ظاهر متعارض مینماید، متعارض نخواهد بود

ادامه بررسی روایات دال بر طاغوت بودن صاحب هرپرچمی که قبل از قیام قائم علیه السلام برافراشته شود
روایاتی که مخالفان تشکیل حکومت در عصر غیبت به آنها تمسک کرده و تشکیل حکومت را حرام دانسته‌اند
تامل در این روایات میرساند که این استفاده صحیح نیست.
اموری از این قبیل
1. روایات بنابه قرائنی ناظر به قیام های با ادعای مهدویت یا بابیت است
2. روایات با تعبیر رایت زلال یا یعبد من دون الله آمده
3. روایات را عمدتا واقفیه نقل کرده اند که با هرنوع ادعای قیام و امامت و ظهور مخالف بوده اند
4. روایاتی بر خلاف روایات فوق داریم
5. برخی از قیام ها را ائمه تایید کرده اند
6. ...

9. حکم حکومی و فتوای سیاسی و اجتماعی، اشتراکات و افتراقات
تفاوت حکم و فتوا در تعابیر علما
هردو در واقع اخبار از جعل الهی است
لکن در فتوا محض اخبار است
و در حکم انشای حاکم است
در مواردی آنچه فتوا است به عنوان حکم حکومتی پنداشته میشود
مانند فتوای میرزا بر تحریم تنباکو
در حکم حاکم متابعت بر مجتهدان دیگر نیز لازم است
هرچند در حدود متابعت اختلاف است
ولی در فتوا نظر مجتهد برای خودش و مقلدانش اعتبار دارد
ممکن است در فتوای اجتماعی گفته شود مخالفت دیگران به دلیل عروض عوارض ثانوی حرام است