محقق خویی: مفروض سخن اقسامی دارد:
1. رابطه عینیت 2. رابطه عینیت نیست
در رابطه عینیت:
1. یقین به سقوط داریم که معلوم است
2. یقین نداریم. در این صورت مقتضای اطلاق دلیل عدم سقوط است زیرا محال است انطباق محبوب بر مبغوض و مقتضای اصل استصحاب و الّا برائت است.
در رابطه عدم عینیت:
1. توصلی است حتماً ساقط می‌شود
2. تعبدی است باز نیز ساقط می‌شود
زیرا عمل همه شرائط را به حسب فرض دارد و لذا بنا بر قول به جواز اجتماع قائل به صحت عبادت هستیم.
حسن فاعلی نیز لازم نیست بیش از این بلکه حسن فاعلی هم هست لکن حیثیتی است.
تحقیق: اختلاف سلیقه و اقوال - کلام شیخ طوسی و محقق در معارج

جمع بین دو قاعده اصولی که اشاره شد و متعارض مینماید با این توضیح :
درست است که انجام واجب و مستحب باید با اسباب حلال باشد و ادله آنها نسبت به شمول حسه حرام ضیق ذاتی دارد.
لکن هرگاه انجام واجب منحصر به مقدمه حرام باشد، در اینجا بحث تعارض و تزاحم پیش می آید.
در تعارض ادله را نگاه میکنند و در تزاحم قاعده اهم و مهم پیش می آید.
و اینکه گفته شود توقف بر مقدمه حرام معجز شرعی است، و معجز شرعی مثل معجز عقلی است پس وجوبی نخواهد بود، کلام صحیحی نیست زیرا با انحصار انجام واجب در مقدمه حرام باید آنچه بیان گردید اجرا شود.
کلام صاحب جواهر و محقق خویی در مساله
تحقیق
به نظر ما آنچه در استثنای غنا در مراثی گفته شد آمیختی از مطالب قابل دفاع و قابل نقد است.
نهایتا استثنای غنا در مراثی ثابت نیست مگر گفته شود اصولا غنای حرام با تعریف مضیقی که دارد در مراثی محقق نمیشود.

جلسه بیست و ششم 1400 - 1402
جلسه سوم 1401 - 1402
استثنای حداء (خواندن برای شتر در مسیر) از حرمت غنا توسط برخی فقها به دلیل معتبره سکونی و مخالفت مشهور با آن به دلیل تعارض روایت با روایت فضل هاشمی و یک روایت مرسله و احتمال تقیه در روایت سکونی.
ضمن اینکه با تفسیر خاص از غنای محرم، حداء از غنای محرم موضوعا خارج است.
تغنی در مراثی مورد دیگری از استثنا است.
محقق نراقی ادله ای برای استثنا آورده است. و مخالفت مخالفان را جواب داده است.
دو قاعده مهم
فعل واجب و مستحب باید با اسباب حلال باشد؛ پس نمیتوان با غنا که به حسب فرض حرام است مرثیه سرایی کرد.
جواب محقق نراقی از این اشکال

حساسیت پیامبر نسبت به جریان نفوذ
نفوذ یهودیان و مسیحیان در جامعه اسلامی بعد از رحلت پیامبر
جریان قصاصین یک جریان نفوذ بود.
نهاد تشخیص سبیل
مصادیق آن و گونه های آن
نسبت قاعده نفی سبیل و عدم نفوذ با سایر قواعد ناهمسو
کلام شیخ انصاری و نقد آن در اینباره