مقدمه حرام که اختیار مکلف بعد از آن نباشد حرام است. قلت: در آن جا نیز مبغوضیت است نه حرمت
توضیح مصطلح سد الذرائع الی الحرام و فتح الذرائع الی الحرام - سوال از فرق این دو با وجوب مقدمه واجب و حرمت مقدمه حرام.
لزوم فراگیری صحیح مصطلح هر قوم!
نظریه تحقیق در عدم فرق بین ذریعه و مقدمه. نظر عامه راجع به این دو اصطلاح.
تنبیه هام اگر منکر وجوب یا حرمت هستیم بما هی مقدمه منکر هستیم و این منافات با وجوب و حرمت نفسی یک پدیده که اتفاقا مقدمه یک وجوب یا حرمت نفسی دیگر است نیست.

درس اخلاق - فاطمیه
شرحح کلام صاحب فصول - سه دلیل یا تقریر از یک دلیل - نقد دیگران بر کلام فصول و نقد نقد - تهیؤ غرض اقصی از مقدمه نیست رسیدن و انجام شدن غرض بعد غرض است که اگر حاصل نشود تهیؤ اصالت ندارد.
مثال دیگر: اگر وجود نمایه مؤثر باشد یلزم ان یکون وجودها من قیوده و این صحیح نیست زیرا غایت قید ذوالغایة نیست و خلط بین جهت تقییدی و تعلیلی شده.
جواب: اگر خلطی باشد در کلام محقق خراسانی است زیرا حکم عقلی است و حیث تعلیلی تقییدی است.
ضمنا به وجدان صاحب فصول پاسخ داده نشد.
تفصیل بین سبب و غیر سبب - استدلال: تکلیف به مقدور تعلق می گیرد و مقدور سبب است نه مسبب

دو قول به اطلاق و پنج قول به تفصیل
تفصیل سوم از صاحب فصول و رد آن از محقق خراسانی: غرض از مقدمه امری است که بر مقدمه موصله و غیره مترتب است.
ترتب واجب نمی تواند از اغراض مقدمه باشد چون بر این اثر در غالب واجبات بر همه مقدمات هم نیست تا چه رسد به یک مقدمه
اقول: باید کلام صاحب فصول را دقیقتر دید و سپس داوری نمود.
باید محیط عقلا و وجدان را نیز دید.
ادله سه گانه صاحب فصول:
1. حاکم در مساله عقل است و عقل به وجوب پیش از مقدمه موصله حکم نمی کند.
2. عقل اباء نمی کند که مولا بگوید: من مسیری که تو را به حج می رساند می خواهم نه آن که نمی رساند هر چند ظرفیت رساندن داشته باشد.
3. وقتی تنها مطلوب در مقدمه ایصال به ذی المقدمه است پس اگر ایصال نباشد مطلوب نیست و این را وجدان نیز می گوید.

محقق خراسانی از اقسام دیگر واجب بعدا سخن می گوید در فصل 9 و 10 و 11 از همین مقصد اول در حالی که امر سوم از مقصد چهارم اختصاص داده به تقسیمات واجب! اما بحث را ناتمام گذاشته است.
ما نظریه مخاطب بودن مجتمع یا حاکمیت را به عنوان شخص حقوقی قبول نداریم. به درس خارج اصول دور اول مراجعه شود.
ادامه مباحث مرحوم آخوند در این جا تا بحث ضد که فصل پنجم از فصول مقاصد اول است مبتنی بر قول به وجوب شرعی مقدمه واجب است که ما قائل نیستیم ولی به آن موارد اشاره خواهیم کرد.
قول به وجوب مقدمه قابل توجیه نیست بله محبوبیت و مطلوبیت مقدمه علت گویا نزاع در این مساله پرهیز غیر واقعی است.
(کلمات مرحوم حائری و نایینی و خویی مقایسه شد)
1. متابعت وجوب مقدمه از وجوب ذی المقدمه در اطلاق و اشتراط - کلام صاحب معالم و رد آن و اثبات نظریه