3. از نظر عقل و عقلا قرار ثابتی وجود ندارد البته اصل اولی بر عدم استحقاق است لکن مخالف اثابه نیستند.(رد اطلاق کلام محقق اصفهانی مگر توجیه شود)
اثابه به ذی المقدمه بر نمی‌گردد.(رد کلام آخوند خراسانی)
تنها در فرض استناد به دستور مولا استحقاق قابل درک است.
مگر تفضل مولا باشد چنان که گاه از برخی آیات برداشت می‌شود. (رد کلام محقق ایروانی مگر توجیه شود)
نسبت به استحقاق عقاب یدور مدار مخالفت نفس واجب نفسی یا حرام واقعی.فتأمل

بررسی ادله قائلان به استحقاق و عدم در واجب غیری
1. برخی از ادله صرف ذوق و استحسان است مانند بیان محقق خراسانی.
کلام محقق اصفهانی در برهانی کردن دلیل مرحوم آخوند.
وجوب غیری معلولی است - هرچه دارد تبعی است و قهری و این که مورد توجه نیست و در مقربیت استقلال ندارد.
آثار عقلی آن نیز همین طور است بنابراین استقلال در استحقاق محال است و الّا خلف پیش می‌آید.
اقول: شبه برهان است نه برهان ولی برای ردّ کلمات محقق ایروانی و امثال ایشان مناسب است.
2. برخی ادعای های اتفاق وجود دارد که ممنوع صغرویا یا کبرویا
راه حل مشکل:
1. تعبدی در کار نیست حتی اگر به نقل رجوع کنیم وجه آن معلوم است.
2. محیط عقل و عقلا
در محیط عقل چه می‌گذرد؟

استحقاق ثواب و عقاب در واجب غیری
1. تعبیر استحقاق ثواب برای امتثال واجب غیری نشود. تعبیر تفضل شود
2. اختلاف در تفضل ثواب نیست لکن مخالفان آن را برای لمتثال واجب غیری نمی‌دانند.
3. ثمره اختلاف در وقت به ثمر نرسیدن و به ثمر رسیدن
4. در مساله 4 صورت مفروض است، باید دید گفته ها کدام بخش را پوشش می‌دهد.
الف. تفضل به امتثال
ب. عدم تفضل به امتثال
ج. عدم استحقاق عقاب به ترک
د.استحقاق به ترک
5. باید دید اگر توصلی هم باشد تفضل هست؟ صرف موافقت کافی است؟ یا اطاعت مولا می خواهد.
اقوال:
1. قول مشهور: هیچ نیست چون نه قربی نه بعدی.تعدد ثواب و عقاب نیست.
2. واجب غیری بر وزان واجب نفسی است. هم تفضل به امتثال است و هم استحقاق عقاب به ترک.
کلام محقق ایروانی: ادله تفضل: انفاذ اراده مولا است.
وابستگی عمل ثواب می‌آورد. اظهار عبودیت است.

ان قلت: در نصوص دینی گفته شده ظلم در مورد خداوند معنا ندارد.(سوره بقره 57 و اعراف 160 و روایت زراره از امام باقر علیه السلام)
قلنا: آیات و روایت در ستیز با اقتضای وجدان، لغت و عرف نیست و مراد از نفی ظلم اضرار و تنقیص و غصب است چنان که از روایت استفاده می‌شود و از کلمات برخی از مفسران.
روایت امام باقر علیه السلام نیز دال بر اطلاق ظلم به خداوند توسط بنده است.
آیات « و ما قدروا الله حق قدره» استحقاق ثواب و عقاب در امتثال و مخالفت با واجب غیری
در مساله حداقل 5 نظریه وجود دارد.