1: امکان یا عدم امکان تعبد به ظن 

2: امکان یا عدم امکان جمع بین حکم ظاهری و واقعی 

عرض شد که سنخ اشکالات ابن قبة  کلامی است و سنخ اشکالات مرحوم آخوند و... اصولی بود و لذا باید اشکال را متناسب با خودش پاسخ داد یعنی اگر اشکال ، کلامی است پاسخ هم باید کلامی باشد.

همچنین عرض شد که می شود از محیط عقلاء در قانون گذاری به محیط شرع برسیم مگر بحث عام وخاص، اوامر، نواهی، اجتماع ضد، تزاحم، مفاهیم و.... با نگاه به رویکرد عقلاء نیست مگر با کمک محیط عقلاء نیست؟

باید ببینیم وقتی حکم در محیط عقلا اشتباه به شهروندان می رسد؛ حکم در چه مرحله ای باقی می ماند تا همین را به محیط شرع سرایت دهیم .

علت نیاز ما به محیط عقلا این است که از برخی  بحث ها فارغ می شویم مثلا شیخ انصاری در صورتی که اماره خلاف حکم واقعی باشد می فرماید حکم  واقعی انشائی است مرحوم آخوند می گوید حکم فعلی است دیگری که از آن به بعض الاساطین یاد شده می گوید حکم شانی است.

آقای نائینی اشکال کند و می گوید حکم شانی چه است؟ رویه بهتر در پژوهش این است که ما به محیط عقلا نگاه کنیم وآن را به محیط شرع بکشانیم.

در مجعول امارات هم همیشه اختلاف است که آیا طریقیت وکاشفیت است کما اینکه محقق نائینی اصرار دارد یا حجیت است کما اینکه مرحوم آخوند می فرماید و یا حکم تکلیفی است کما اینکه مشهور معتقدند ومرحوم صدر می فرماید هر چه بگوید فرقی ندارد در مساله ما تاثیری ندارد.

استاد: من روش مرحوم امام خمینی وآقا ضیاء را می پسندم که گفته اند باید در محیط عقلا داخل شویم و همان رویه را در محیط شریعت جریان دهیم.

ببینید وقتی ما به محیط عقلا سر می‌زنیم عقلا یک مرحله تصویب قانون دارند ویک مرحله هم اعلام 

وتمام محاجه ها ودرگیری ها در مرحله اعلان است .

نکته: عقلا برای اعلان قانون، فقط نقش بیان می بینند یعنی اعلان را تقنین مجدد تلقی نمی کنند؛ هیچ وقت نمی گویند تلویزیون قانون گذار است بلکه تلویزیون را کانال ارتباطی بین قانون گذار وشهروند می دانند .

ما یک تقنین داریم ویک بیان قانون داریم جالب این است که جعل یک کانال برای بیان قانون، خودش یک قانون واقعی است ؛ یعنی فرض کنید قانون گذار 999 ماده‌ی قانونی جعل می‌کند و بعد می‌گوید ماده 1000 عبارت است از : تمام این قوانین از طریق روزنامه ظرف یک ماه به شهروندان برسد و روزنامه رسمی سند برای مواد 999 گانه است این ماده 1000 حکم واقعی  است که در دو غالب وضعی وتکلیفی بیان می شود  مثلا واقعی تکلیفی مثل اینکه قانون‌گذار بگوید تمام شهروندان واجب است پس از شنیدن قانون از روزنامه رسمی متابعت کنند.

در برخی از کشورها تا یک ماه جهل به قانون پذیرفته است؛ در شریعت مطهر مدت یک ماه نیست ولی گفته شده اگر کسی قریب العهد للاسلام باشد عذرش را بپذیرید اما اگر کسی سالیان زیادی از سابقه مسلمان بودنش می گذرد عذرش پذیرفته نیست مثلا در حد شراب؛ اگر کسی سابقه 20 سال اسلام داشته باشد و.... عذرش پذیرفته نمی شود اما اگر کسی 2 هفته است که اسلام آورده است از او می پذیرند. همین قانون عقلا به شریعت کشیده می شود.

اینکه گفتیم عقلا تصویب دارند و بیان ، این در محیط شرع  جاری است و خدشه ای ندارد چرا که شارع هم یک تقنین دارد ویک بیان دارد که توسط حضرات معصومین انجام می شود.

ما در بحث های که در سال های گذشته انجام دادیم یک تاملی به این شکل داشتیم ؛ عقلا یک انشاء دارند و یک ابلاغ (کاری که در تمامی کشورها جریان دارد) اما در محیط دینی اینکه می گویند خداوند انشاء فرموده یعنی چه ؟؟ عقلا باید خودشان را آماده کنند اما در مورد خداوند که آمادگی معنا ندارد بلکه خدای تعالی زمانی که اراده کند کار تمام است.

ما گفتیم به جای مرحله انشاء بهتر است گفته شود مرحله شأنیت، مرحله اراده ؛ چرا که مرحله اراده قابل خدشه نیست چرا که می شود گفت خداوند یک کاری را دوست دارد اما بر ذمه مکلفین نمی گذارد اما به ذمه پیامبر میگذارد.

اگر خداوند اراده کرد و بر ذمه مکلفین قرار داد می شود حکم؛ واگر اراده کرد اما بر ذمه مکلفین قرار نداد این می شود غیر حکم. از این حرف ها که بگذریم یک مرحله اراده است یک مرحله ابلاغ به مردم است ویک مرتبه هم آگاه شدن مردم است.

ما از محیط عقلا کمک گرفتیم البته با تفاوت هایی؛ در محیط عقلا میگوییم تصویب در محیط شرع اراده  میگوییم.

بیان قانون هم در محیط عقلا هست وهم در محیط شرع ؛ ودر محیط شرع پیامبران وامامان به عنوان مُبلغ  هستند در محیط شرع  امارات ، سوق مسلمین ، شهادت دو عادل ، فتوی مجتهد و ... طرقی هستند که برای بیان قوانین الهی مطرح اند البته همانطور که ممکن است رسانه و روزنامه اشتباه کند ممکن است اینها نیز اشتباه کنند.

به نظر می رسد فرمایش مرحوم آخوند درست است که در اینجا اماره جعل منجزیت وعذر می باشد. همچنین دقت شود اینکه می گوییم خبر واحد یک کانال ارتباطی است این خودش یک حکم واقعی است گرچه مفاد خبر واحد حکم ظاهری است.

کل شی لک حلال ... گرچه مفاد این حکم ظاهری است اما خود این قانون حکم واقعی است .

سوال: خداوند امارات را به چه صورت جعل کرده است؟ آیا فرموده امارات حجت هستند؟ یا فرموده خبر واحد واجب المتابعة است؟

جواب: برای پاسخ به این سوال باید سراغ آیات و روایات برویم و لسان آنها را ببینیم.

ولی به شما بگویم که در این رابطه نصوص ما یک رویه واحدی ندارند بلکه گاه لسان اخبار وجوب متابعت است وگاه حجیت است بعضی لسان الغاء احتمال خلاف است.

جمع بندی: اگر اماره مطابق با واقع بود فعلی می شود ومنجز می شود واگر مطابق با واقع نبود نه طلبی وفق آن است و نه ایجابی و ... بلکه مکلف عذر دارد ؛ با بیانی که داشتیم اشکال اجتماع ضدین ومثلین و ... پیش نمی‌آید.