امتثال الواجب الغیری و عصیانه از حیث استحقاق ثواب و عقاب - اشاره به دو تذنیب از کفایه در این باره.
1. استحقاق ثواب بر امتثال نفسی و استحقاق عقاب بر مخالفت مسلم عقلی است.
(سوال: امتثال هر چند بدون انتساب به شارع؟)
2. این دو استحقاق در غیری محل شبهه است و مقتضای تحقیق عدم استحقاق است البته بما هو موافقة یا مخالفت للامر الغیری ...
3. زمان استحقاق عقوبت می تواند جلوتر باشد و ثواب با زیادتر شدن مقدمات می تواند زیاد تر شود.
4. توجیه روایات دال بر ثواب بر مقدمات: الف. از باب افضل الاعمال اهمزها ب. تفضل
5. موافقت امر غیری بما هو موجب قرب نیست تا ثواب بیاورد و مخالفت موجب بعد نیست تا استحقاق عقوبت بیاورد.
6. ...

اعتبار لوازم ملازمات و ملزومات اماره مثلا با تعیین جهت قبله - جهت پشت به قبله (اثر عقلی) مترتب می شود و آثار استدبار به قبله نیز مترتب می شود.
لکن در اصول عملیه فقط آثار شرعی بی واسطه مترتب می شود. پس نمی توان استصحاب عدم مانع بر مواضع وضو کرد و اثر عادی (وصول الماء الی البشره) را بیان کرد و اثر شرعی را نتیجه گرفت.
اندیشه غالب بعد از صاحب فصول ولی در گذشته چنین قراری بین علما نبوده است.
البته الان نیز سه نظر در مساله وجود دارد.
بیان سه نظر و مشکل تفصیل.

ادامه تتبع در مساله شک در نفسی و یا غیری واجب
کلام منتقی الاصول: تمسک به اطلاق هیأت ناصحیح و تمسک به اطلاق ماده صحیح است.
تمسک به غیر اطلاق لفظی: کلام محقق خراسانی: اگر آن چه مشروط احتمالی است وجوب فعلی دارد باید مورد مشکوک اتیان شود و لو جهت مشکوک معلوم نباشد و الّا شک بدوی می شود. ماهیت کلام خراسانی صرف اصل عملی نیست.
برخی اقتضای اصل عملی را غیر این دانسته اند.
محقق نایینی: شقوقی را مطرح نمودند که مراجعه شود.
اقتضای تحقیق در مساله با بیان چند امر.

حکم الشک فی کون واجب نفسیاً او غیریا؟
کم فایده بودن اصل بحث به دلیل قلت مورد یا عدم لکن در جوانب آن بحث های مفیدی صورت می‌گیرد.
بررسی از جهت اصل لفظی - اصل عملی و غیر این دو
تتبع؛
1. محقق خراسانی: اطلاق هیأت مقتضی نفسی بودن واجب است
2. شیخ انصاری مدلول هیأت را معنای حرفی می داند . آن را غیر قابل برای اطلاق و تقیید می بیند.
اطلاق به معنای شمول نیست بلکه تعیّن فردی خاص از دو فرد یا چند فرد است.
3. محقق اصفهانی: تعیّن واجب نفسی را قبول دارد لکن نه از باب بیان آخوند.