مستحضرید که دیروز عرض کردیم برخی مثل محقق نائینی تواتر اجمالی را قبول نکرده اند و فرموده اند ما فقط دو قسم متواتر داریم؛ البته در اینجا ادعا کرده اند که می شود اخبار دالِّ بر حجیتِ خبرِ ثقه را متواتر معنوی دانست و لذا ایشان می فرماید ما اگر کلام مرحوم آخوند را بپذیریم اخصها مضموناً همان خبر ثقه می شود.

استاد: به نظر می رسد انکار مرحوم نائینی بدون وجه است؛ چرا که مرحوم نائینی در مورد متواتر لفظی می فرماید: یعنی روایتی که عین الفاظش متعدد نقل شده باشد ومتواتر معنوی یعنی معنای واحد با تعابیر مختلف بیان شده باشد حال سوال ما این است جناب نائینی اگر چند روایت بگوید خبر ثقه معتبر است چند روایت بگوید خبر عادل معتبر است چند خبر بگوید خبر عادل ثقه معتبر است و... شما چه می گویید؟ در اینجا که مفاد یکی نیست تا بگویید متواتر معنوی است! باز هم تعجب می کنیم از محقق نائینی که فرمود اگر کل اخبار محتمل الصدق و الکذب است پس یقین از این اخبار چطور به دست می آید؟ ما در پاسخ می گوییم جواب این روشن است ما مورد به مورد به صدور روایات وسائل الشیعه یقین نداریم اما به طور غیر معین یقین به صدور برخی از روایات وسائل الشیعه داریم؛ البته آقای خویی هم این اشکال را به مرحوم نائینی (استادش) دارد اما ما خدمت ایشان عرض می کنیم ای کاش شما این اشکال را نمی گرفتید چرا که شما معتقدید که از جمع لا حجت ها، حجت پدید نمی آید. 

اما راجع به اینکه محقق نائینی می فرماید اخصها مضموناً خبر ثقه است این را هم نمی شود پذیرفت چرا که انشالله در بررسی روایات می گوییم که برخی روایات تعبیر عدالت دارد چطور می گویید خبرِ ثقه اخص است؟ ثقه یعنی متحرز از کذب چه امامی باشد چه غیر امامی؛ چطور این را اخص می دانید؟! مگر اینکه بگوییم ایشان هم ملتفت به این روایات بوده است اما معتقد شده عدالت و... موضوعیت ندارد بلکه آنچه موضوعیت دارد همان خبر ثقه است.

استاد: واقع مطلب این است که یکی از مشکلات ما همین قیدِ ثقه بودن است؛ آیا مراد از ثقه بودن، ثقه بودن در کل اخبارات راوی است یا همین خبری که می خواهیم اخذ کنیم؟ آیا منظور از اینکه ثقه باشد این است که ما اطمینان از روایت راوی پیدا کنیم یا مراد خبر موثوق به است (این با نقل راوی غیر ثقه هم تناسب دارد)؟

ایشان به این بحث مفصل پرداخته اند تقریباً 14 صفحه طبق چاپ های جدید بحث کرده است؛ ایشان روایات این باب را در چهار گروه تقسیم کرده است ( البته روایاتی که تناسب با این بحث دارد در جامعه الاحادیث قریب به 133 روایت است) مرحوم شیخ هم تقریباً به 30 یا 40 روایت اشاره کرده است. ابتدائاً ایشان اخبار علاجیه را

 مطرح کرده است ( در اخبار علاجیه از امام علیه السلام سوال می پرسند دو روایت متعارض برای ما آمده است چه کنیم؟ امام علیه السلام سنجه های متعددی را ذکر می کنند ) و فرموده از این روایات یک مطلب استفاده می شود و آن اینکه هم سائل و هم امام علیه السلام مفروض گرفته اند که خبر حجت است.

استاد: ممکن است کسی قبول نکند و بگویید اخبار علاجیه مربوط به اخبار آحاد نیست بلکه مربوط به اخبار مقطوع الصدور است؟ در جواب می گوییم مگر ما چقدر اخبار متواتر داریم؟ شاید ما یک مورد هم نداشته باشیم که بین اخبار متواتر تعارض باشد. اصلاً فرض اخبار علاجیه همین اخبار آحاد است به قرینه اینکه امام علیه السلام می فرماید خبر مخالف امامیه را نگیر یا خبر مخالف مشهور را رها کن و...

مرحوم شیخ انصاری می فرماید از اخبار علاجیه حجیت خبر تقه فهمیده می شود.

مورد دوم: روایاتی است که بیانگر این است وقتی از امام علیه السلام سوال می شد امام علیه السلام حواله می دادنند به اشخاص معینّی مثل زراره، یونس بن عبدالرحمن،ابان و... خب قول این اشخاص مثل زراره و... که یقین نمی آورد (چون معصوم نیست) و امام علیه السلام هم نمی فرمودنند در صورتی که از قول زراره یقین کردید عمل کنید. 

ایشان معتقد است که این روایات هم دلالت بر حجیت خبر ثقه مامون دارد.

استاد: آیا مامون صفت خبر است یا صفت ثقه؟