فقه هنر (1400-1401)
جلسه 8- در تاریخ ۳۰ آذر ۱۴۰۰
چکیده نکات
بیان نکاتی به مناسبت ایام فاطمیه :
حضرت زهرا سلام الله علیها و ادراک به موقع و اقدام به موقع
اشاره به دو جریان موافق تحلیل آن ایام و مخالف تحلیل آن ایام
4. ذکر نمونه هایی از تاثیر زمان و مکان در افعال هنری
اشاره به کلام محقق سبزواری در حمل اخبار مانعه از قناع بر فرد شایع در آن زمان
حمل روایات مجسمه بر مجسمه بت ها و به قصد تقدیس و عبادت
ماهیت شعر و تغییر کارکرد آن در بستر زمان
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
ادامه نقش زمان و مکان در استنباط احکام فعل هنری
ایام شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها را تسلیت عرض می کنم :
حضرتش در کنار هزاران کمالی که داشت ایشان ادراک به موقع و اقدام به موقع داشت
ماداریم انسان هایی که در نهایت به ادراک صحیح می رسند ولی بعد از زمانی ....
جریان توابین در حادثه کربلا به ادراک رسیدند ولی ادراک آنها به موقع نبود
کار سلیمان بن صرد خزاعی را با حبیب بن مظاهر مقایسه کنید : یکی به موقع و دیگری لا به موقع
در مورد حقانیت امام علی علیه السلام و ولایت آن حضرت خیلی ها ادراکشان به موقع نبود
اولین کسانی که ادراک صحیح به موقع داشت حضرت زهرا سلام الله علیها بودند
برخی ادراک به موقع دارند اما اقدام به موقع ندارند اما اقدام به موقع داشتند حضرت زهرا سلام الله علیها
مجموع حرکات حضرت زهرا غیر از جنبه آسمانی بودن و قدسی بودن کاملا روانشناسانه است
این که چگونه لباس بپوشد چگونه به مسجد بیاید وآن خطبه ولایی را بیان کند
بنده ده ها ساعت این خطبه را به مناسبت های مختلف، توضیح داده ام وسخنرانی درباره آن داشته ام
پشت این خطبه و زبان یک الهام است یک عنایت است این کار یک اظهار به موقع بود یک اقدام به موقع بود البته بدون مزد هم نبود و مزدش هم این بود که جانش را در این کار گذاشت ؛ اگر حضرت به شهادت نمی رسید کار ناتمام میماند ..
شهادت در راه ولایت مزد است ؛ مزد ، مزد است ...
من و شما هم کسانی هستیم که در جامعه ادراک و اقدامش مورد انتظار است ...
می توانیم در صحنه هایی باشیم و به موقع عمل کنیم یا این که بعدا در زمان غیر خود آن کار تائبانه در صحنه باشیم ..
و قطعا بین این دو فرق است ...
مخصوصا کسانی که قدرت سیاسی و قدرت رسانه دارند ...
باید از خدا بخواهیم این توفیق بزرگ را به ما دهد که اقدام و ادراک به موقع داشته باشیم
مثال بارز این جریان ،داستان مشروطه بود که هر دو طرف مشروطه طلبها و گاه مشروعه خواه ها همدیگر را متهم می کردند ...
الان من و شما به آن ها می خندیم که چرا آن ها ادراک به موقع نداشتند و چرا اقدام به موقع انجام ندادند ...
من همیشه گفته ام و باز هم می گویم :
• ما کاری نکنیم که آیندگان به ما بخندند و بگویند این احمقان سر چه با هم دعوا می کردند؟!
• این اقدام صحیح به موقع و ادراک صحیح به موقع را ما می توانیم در زندگی فردی اجتماعی و سیاسی و ....داشته باشیم
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اهل سنت تحلیل تاریخ صدر اسلام را حرام می دانند (فقهیا)
هفته قبل در ادامه بحث ها با عنوان:
نقش زمان و مکان و واقعیت های حاکم در زمان نزول و صدور نصوص و تراث شرعی در استنباط احکام فعل هنری
مطالبی بیان شد
منتها هفته گذشته مقدمات کار طولانی شد و این که نباید در این کار افراط و تفریط شود ....
توجه به زمان و مکان را باید یک ضرورت خطرناک به حساب آورد ؛
وخطرناک بودنش هم به این دلیل هست که بیشتر کیفی است تا کمی ...یا دچار افراط می شویم یا تفریط اگر مراقب نباشیم یا همه چیز را تخته بند زمان و مکان می کنیم یا برعکس.....
وقتی جناب شیخ بحث غنا را مطرح می کرد آن جا اشاره می کند به کلام سبزواری ....
• حمل الاخبار المانعة علی الفرد الشائع فی ذلک الزمان الغناء على سبيل اللهو من الجواري المغنّيات و غيرهنّ في مجالس الفجور و الخمور و العمل بالملاهي و التكلّم بالباطل و إسماعهنّ الرجال و غيرها، فحمل المفرد على تلك الأفراد الشائعة في ذلك الزمان غير بعيد
یک فقیه (سبزواری ) می آید ا ز واقعیتهای حاکم بر نصوص غنا استفاده می کند و با توجه به واقعیتهای حاکم احکام غنا را استنباط می کند ...به همین دلیل به حرمت هر غنایی نمی رسد ... و ادعا می کند غنایی حرام است که در زمان بنی امیه یا بنی العباس یا بنی مروان بوده است ...
در واقع من با بیان حرف مرحوم سبزواری می خواهم برای شما جهت استفاده از عنصر زمان و مکان مثالی زده باشم ...
یک مطلبی که هست این که کسی درباره نقاشی ها و مجسمه های ذی الروح حرف و حدیثی داشته باشد ... و البته فقهای ما هم در این باره مسائلی مطرح کرده اند ...
برخی از فقهای ما در این گونه مسائل از عنصر زمان و واقعیت های حاکم استفاده کرده اند که مربوط به دوران ما نیست..
جمله ای را مرحوم امام خمینی دارد :
• ان الظاهر طائفة من الاخبار بمناسبة الحکم و الموضوع ان المراد بالتماثیل والصور فیها هی تماثیل الاصنام هی التی کانت مورد العبادة ... نه تصویر سعدی و حافظ و فردوسی که مورد عبادت هیچ زمانی نبوده اند ...
تا میرسد به این بیان امام علی علیه السلام که :
• بَعَثَنِي رَسُولُ اللَّهِ إِلَى الْمَدِينَةِ فَقَالَ: لَا تَدَعْ صُورَةً إِلَّا مَحَوْتَهَا، وَلا قَبْراً إِلَّا سَوَّيْتَهُ وَلاكَلْباً إِلَّا قَتَلْتَهُ
ایشان در ادامه می گوید : و ذلک الصور، صور الهیاکل والاصنام (نه هر صورتی با این که اطلاق دارد )
این جا امام خمینی می گویدمفید عموم نیست این جا و ما هم سوال می کنیم شما بر چه مبنایی این حرف را میزنید؟!
لذا در ادامه می گوید:
فان بعث رسول الله صلی الله علیه و آله امیر المومنین لذلک دلیل علی الاهتمام بها و الظاهر ان الصور کانت صور الهیاکل و الاصنام و من بقایا آثار الکفر و الجاهلیة ....
ص171می گوید که :
فان الظاهر ان التحقیر و الاهانة بالصور فی مقابل تعظیم الاعاجم لانهم کانو ا یعبدون اصناما ...و کانوا یعتقدون انها مثال ارباب الانواع بل هی مربوطة ظاهرا بعمل الاصنام و حفظ آثار الجاهلیة و لا یبعد القول بحرمتها مطلقا
من از این نگاه دفاع نمی کنم .....
ما باید این شیوه را داشته باشیم که یک فقیه متضلع آشنا به مبانی اجتهاد که آن طرف هم دغدغه زمان و مکان را هم داشته باشد باید نظر دهد... نه فقه را صرفا تخته بند زمان و مکان بداند و نه این که اقتضائات زمان و مکان را قبول نداشته باشد باید نظر و فتوا بدهد ......
در خصوص شعر هم باید گفت: شعر همان شعر است اما کارکرد آن متفاوت شده است
گفته می شود که پدر جعفربن ربیع شتری را نحر کرد که بین زنانش تقسیم کند مادر جعفر هم جعفر را فرستاد دنبال گرفتن گوشت....
شاید به این تعبیر که سر شتر نصیب جعفر شد و او هم دست خود را داخل بینی شتر کرد تا آن را به خانه آورد (روی زمین کشانید و آورد )و به خاطر این کارش ملقب شد به انف الناقه .....
یکی را از شعرا را دیدند و به گفتند که کاری کن که ما از این لقب رها شویم و او هم این بیت را سرود:
قوم هم الأنف، والأذناب غيرُهم * * * ومن يساوي بأنف الناقة الذنَباً؟
با این شعر ، لقبی که باعث شده بود کسی حتی سراغ قبیله آنها نرود و دختران ان ها را نگیرد، بعد مدتی نظرها عوض شد و تمام دختران آن ها به ازدواج قبیله دیگر در آمدند ...
این نمونه ای است ا زکارکرد شعر در گذشته و آیا هم اکنون هم این گونه است؟!به عبارتی یک شعر زمین می زد و یک شعر هم فرد یا قبیله ای را بالا می آورد ...
و یا زمانی در دوره مشروطه و کمی قبل و بعد آن به شکلی بود که اگر کسی شعری می گفت همه جا ورد زبانها میشد اما الان هم آیا مردم همان ذوق و شوق نسبت به شعر دارند و آیا همان میزان تاثیر می پذیرند؟!!
الحمد لله رب العالمین
- درس اخلاق
- فقه هنر
- فلسفه فقه هنر
- فاطمیه
- ادراک به موقع
- اقدام به موقع
- حرمت تحلیل تاریخ
- جواز تحلیل تاریخ
- تاثیر زمان و مکان در افعال هنری
- کلام محقق سبزواری
- مجسمه سازی
- تاثیر زمان
- ماهیت شعر
- تغییر کارکرد شعر
برچسب ها:
چکیده نکات
بیان نکاتی به مناسبت ایام فاطمیه :
حضرت زهرا سلام الله علیها و ادراک به موقع و اقدام به موقع
اشاره به دو جریان موافق تحلیل آن ایام و مخالف تحلیل آن ایام
4. ذکر نمونه هایی از تاثیر زمان و مکان در افعال هنری
اشاره به کلام محقق سبزواری در حمل اخبار مانعه از قناع بر فرد شایع در آن زمان
حمل روایات مجسمه بر مجسمه بت ها و به قصد تقدیس و عبادت
ماهیت شعر و تغییر کارکرد آن در بستر زمان
نظر شما