آیات الاحکام 2 (نیمه دوم 1400)
جلسه 12- در تاریخ ۰۱ بهمن ۱۴۰۰
چکیده نکات
بررسی مساله توبه و پرسش های مطرح در اطراف آن با مراجعه به قرآن و روایات
1. در قرآن کریم بعد از توبه، اصلح گفته شده است که به معنای انجام کار نیک یا اصلاح حال خود است. در روایات نیز همین معنا تکرار شده است.
2. توبه به معنای پشیمانی از گناه، چون گناه است؛ و رجوع به خداوند میباشد.
3. توبه مسقط حد است؛ به نحو لزوم و نه ترخیص.
اسقاط توبه اختصاص به حدود الهی یا حق الناس ندارد؛ بلکه در هردو مورد جاری است.
4. باید مسئله را به روش طبیعی حل کرد. و روش طبیعی همان است که گفته شد.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
این سوال مطرح شد در جلسه قبل که آیا ادعای توبه و لفظ آن کافی است یا باید عملی دال بر ثبوت توبه از فرد صادر شود؟آیا باید توبه او در جلو حاکم و یا امام باشد یا این که جای دیگری هم باشد کفایت می کند؟
در این نشست من ترجیح می دهم که خود کلاس وارد شود و نظر کلاس ونظر تحقیق مطرح شود من دوست دارم که شما گرامیان در این باره توجه ویژه داشته باشید.
شکی نیست که در این باره ما بهترین سندمان قرآن است .ببینیم راجع به توبه مستحقین حد ، قرآن چه دارد.
آیات 15 و 16 سوره نساء را راجع به مردان و زنانی که خلافی را انجام داده اند، بیان کردیم.قرآن می فرماید:
فَإِنْ تَابَا وَأَصْلَحَا فَأَعْرِضُوا عَنْهُمَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ تَوَّابًا رَحِيمًا؛
با تمسک به قران این مطلب استنباط می شود که حتما باید توبه آن ها را پذیرفت ............فاعرضوا عنهما....ولی نکته ای که این جا دارد این که : تابا واصلحا یعنی صرف توبه نیست خدمت مراجع باید گفت که اگر این آیه مستمسک و مستدل ما و مستند ما باشد؛ یعنی هم توبه کنند هم این که عمل صالح انجام دهند اما این هم که گفته شود باید حتما جزء توبه باشد این گونه نیست؛ قطعا توبه از عمل صالح جدا است.
توبه یعنی پشیمانی از گناه الی الله امام سجاد علیه السلام می فرمایند : اگر پشیمانی بر گناه ، توبه است من از نادمین و از تائبین هستم ؛ منتها این را هم میدانید که اگر کسی پشیمان شود به خاطر ضرر بدنی او ...قطعا این را توبه نمی گویند ...توبوا الی بارئکم .......توبوا الی الله ............
طبق این آیه صرف توبه کافی نسیت باید اصلاح حال هم شو د؛
میرویم سراغ آیه 34 سوره مبارکه مائده که می فرماید: إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَيْهِمْ َاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
در این آیه ، معیار توبه قبل از دستگیری است .
در آیه 39 سوره مبارکه مائده می فرماید:
فَمَنْ تَابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
توبه کند و اصلاح کند حال خود را البته ممکن است این جا منظور از اصلاح این باشد که مالی را که از دیگران دزدیده است به صاحبانش برگرداند .
می رویم سراغ مبارکه نور؛ در آیه 5 خداوند می فرماید:
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
به هر حال با این که سوره نور در خصوص مرد و زن زناکار هست اما قرآن می فرمایداگر توبه کنند ، توبه آن ها موثر است ..
ولی تابوا و اصلحوا.........................
مرحوم شیخ حر عاملی بابی دارد در جلد 28 وسائل بابی دارد با این عنوان: .....باب ان من تاب قبل ان یأخذ سقط عنه الحد ..................
در حدیثی دیگر هست که :
في رجل سرق او شرب الخمر او زني لم يعلم ذلك .........لم یقم علیه الحد
قال ابن ابی عمیر : فان کان امرا قریبا لم تقم؟ اگر تازه انجام داده باشد، بازهم آیا حد جاری نمی شود؟
در ادامه فرمودند ان تاب فماعلیه شئ وان وقع فی ید الامام اقام علیه الحد .............
باب 17 باب عفو امام است که من وارد نمی شوم ...
من فکر می کنم فضایی که از آیات و روایات د راین باره گفتیم با آن چه علما گفته اند، متفاوت است.
در فضای آیات ، این است که طرف توبه کند .در آیات هم توبه هست و اصلاح و در حالی که در فضای کلمات علما صرفا اظهار توبه است والسلام .........این جا است که ما باید مقداری متوقف شویم .
ما مسائلی را که می خواهیم استنباط کنیم باید طبیعی انگاری کنیم ؛ وقتی شرع مقدس جرم انگاری می کند ....و برای جرم احکامی قرار میدهد ، البته از طرفی سخت گیری خودش را نشان میدهد لذا می گوید شفاعت معنا ندارد یا کفالت نه ....حتی جاهایی هم معتقد است که امام هم نمی تواند که عفو کند... و از طرفی هم سعه صدر خودش را نشان میدهد .
این جاست که ما باید مساله را طبیعی نگاه کنیم ....به این معنا که اصل توبه را قبول کنیم اما نباید مساله از حالت طبیعی خارج شود و یک حالت مسخره پیدا کند ؛ لذا توبه را قبول می کنند اگر خودش حادث شود توبه را قبول می کنند مثلا اگر یک اصلاح حالی از او دیده شود.چقدر قرآن زیبا با مساله رفتار می کند...
توبه هم مثل چیزهای دیگر است که باید احراز شود ؛ بحث این است که امام یا قاضی از توبه این فرد باید به نیتجه برسد و فرد واقعا توبه کرده باشد....و لذا اگر اطمینان به خلاف دارد اگر علم به خلاف دارد و اگر نرسیده است به توبه این جا نمی تواند قبول کند البته این نکته هم هست که فرد برای توبه خود نمی تواند سند بیاورد .
سوال این است که آیا اظهار لفظ دال بر توبه آیا برای سقوط حد کافی است ؟
جواب : کافی است....
به نظر من آن نظری می توانست درست باشد که میگفت ظاهر ادله این است که باید عملی نیز از او ظاهر شود که دال بر توبه باشد البته این جا من روی عملی که باید ظاهر شود تاکید دارم یا حالش گواهی دهد .
راجع به سوال دوم در مواردی که اقامه بینه مسقط حد است آیا ثبوت توبه قبل از بینه عند الحاکم باید باشد؟ اصلا بحث حاکم مطرح نیست .............اصلا این سوال یک سوال انحرافی است .
آن چه مطرح است این که با پای خودش بیاید و قبل از دستگیری تا احراز شودتوبه او ............
قاعده تدرء الحدود بالشبهات هم گفتیم این قاعده ، قاعده تمامی نیست.
سوالی هم شده بود که اگر توبه واقعی در کار باشد آیا مسقط است که باید گفت :آری مسقط است و ظاهر ا همه حدود را هم شامل می شود ولو مثل قذف باشد که حق الناس هم داخلش هست ...
ما در حد آیات الاحکام و نه حدود این جا بحث می کنیم ....
ضمنا ماهیت شناسی توبه هم معلوم شد .
یک نکته تاب وقتی فاعلش انسان باشد
یعنی توبه کرده و وقتی خداوند باشد یعنی توبه را پذیرفته است.
تواب رحیم یعنی توبه پذیر
و معنای اصلی آن رجوع است .منتها به معنای رجوع بنده به خدا از روی پشیمانی و چون به طرف خدا می رود با حرف الی آمده است.رجوع بنده به خدا با الی است چون به سوی خدا است اما رجوع خدا به بنده با «علی» می آید چون ریزش لطف بر سر بنده است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
یک نکته اخلاقی : روزی دو رکعت نماز هر روز برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بخوانید .هر زمان خواستید بخوانید بنده خودم هر روز بعد از نماز صبح می خوانم .ایشان را هم دعا کنیم که قطعا امام زمان هم ما را از دعای خیر خود بی نصیب نمی گذارند.امیدوارم شما را اناثا و ذکورا در سیمای عالمان بزرگ در آینده ببینم .الحمد لله رب العالمین .
چکیده نکات
بررسی مساله توبه و پرسش های مطرح در اطراف آن با مراجعه به قرآن و روایات
1. در قرآن کریم بعد از توبه، اصلح گفته شده است که به معنای انجام کار نیک یا اصلاح حال خود است. در روایات نیز همین معنا تکرار شده است.
2. توبه به معنای پشیمانی از گناه، چون گناه است؛ و رجوع به خداوند میباشد.
3. توبه مسقط حد است؛ به نحو لزوم و نه ترخیص.
اسقاط توبه اختصاص به حدود الهی یا حق الناس ندارد؛ بلکه در هردو مورد جاری است.
4. باید مسئله را به روش طبیعی حل کرد. و روش طبیعی همان است که گفته شد.
نظر شما