ادامه تتبع در مساله شک در نفسی و یا غیری واجب
کلام منتقی الاصول: تمسک به اطلاق هیأت ناصحیح و تمسک به اطلاق ماده صحیح است.
تمسک به غیر اطلاق لفظی: کلام محقق خراسانی: اگر آن چه مشروط احتمالی است وجوب فعلی دارد باید مورد مشکوک اتیان شود و لو جهت مشکوک معلوم نباشد و الّا شک بدوی می شود. ماهیت کلام خراسانی صرف اصل عملی نیست.
برخی اقتضای اصل عملی را غیر این دانسته اند.
محقق نایینی: شقوقی را مطرح نمودند که مراجعه شود.
اقتضای تحقیق در مساله با بیان چند امر.

فی اقتضاء الطلب عدم سقوط الواجب عند اتیانه لا بالاختیار و عدمه
بحث مزبور در غیر صیغه و مشابه آن نیز جاری است. مثال به اختلاف در سقوط خیار مجلس هر گاه افتراق به غیر اختیار باشد.
مثال به قتل نائم و ساقط از شاهق - البته بحث در فرض فقد قرینه است و مهم از اصل کبری قرینه شناسی است.
کلام محقق نایینی: صیغه و مشابهات آن از جهت ماده و هیأت انصراف به اختیار ندارد. مگر برخی مواد مثل تعظیم و تحقیر البته اگر ادعا شود که هیأت انصراف به صورت غیر جبر و قهر از غیر دارد پذیرفتنی است، چنان که شیخ انصاری فرموده است.
و اما طلب به دو دلیل به خصوص مقدور انصراف دارد.
1. تکلیف به غیر مقدور بی معنا است و غیر مأموربه است پس ساقط نمی‌شود.
2. حسن فاعلی لازم است و در غیر مقدور حسنی وجود ندارد.

5. روایت حمران در بطون ناظر به فرا زمانی قرآن است. مثل روایت امام صادق علیه السلام.
استنتاج از مباحث گذشته
1. بطن تفسیر واحد ندارد.
2. هیچ اشاره ای در روایات بطن راجع به استعمال در بیش از یک معنا نیست.
3. صحت استناد به بطون با تمامیت دلیل هر چند در مثل مائده و عبس نیاز نیست.
آرای اصولی ها نسبت به روایات بطن:
1. ارادة المعنی فی نفسه لا من اللفظ.
2. لوازم معنای مستعمل فیه و لو فهم ما قاصر باشد.
3. مراد مصادیق خفی معنای کلی است.

دلالت یا اشاره آیه 22 سوره روم و آیه 13 سوره حجرات بر دفعی بودن امر وضع - ذکر بدون فاصله علّمه البیان بعد از خلق الانسان نیز دلالت بر دفعی بودن وضع دارد و این که واضع-ولو فی الجمله- خداوند متعال است.
تفاوت تاریخ خط و لفظ نیز بر این امر دلالت دارد. گفته شده: دلالت آیه 31 از سوره بقره نیز بر وضع الفاظ توسط خداوند متعال.
لکن در این دلالت مناقشه است. این آیه دلالت بر تعلیم اسماء موجودات و اشخاص یا کنه آن ها به آدم دارد اما دال بر اوّلیت وضع در زمان تعلیم نیست.
حدیث امام رضا علیه السلام دالّ بر یکی بودن ابداع، مشیئة و اراده و اول بودن ابداع حروف از خداوند و ...
خلق اول ابداع است و خلق دوم حروف است و ...
نتیجه بحث تاکنون.