رعایتهنجارهای اخلاقی و علمی در تفسیر قرآن - عواملی در تفسیر متن به حق دخیل است، نظیر اطلاعات مفسِّر که هر چه دقیق تر باشد، تفسیر اوثق است لکن عواملی نابحق دخیل است.
تأثیر این عوامل گاه اختیاری نیست و لذا تفسیر معصوم با غیر معصوم متفاوت است و گاه تز سر تقصیر و تعمّد یا شبه تعمّد است.
مثلا محمد بن جریر طبری با ایراد حدود چهل هزار روایت تنها از امام حسن یک روایت و از امام باقر دو روایت و از امام سجاد چهار روایت و از دیگر ائمه هیچ!
فخر رازی ابتدائیات اصول را در تفسیر (لا تدرکه الابصار) در نظر نمی‌گیرد.قایل به سلب العموم می‌شود نه عموم سلب تا عقیده باطل خود را مبنی بر قایلیت دیده شدن خداوند با چشم سر جا بیندازد.
روایت ذیل آیه 113 سوره توبه راجع به عدم اسلام ابوطالب از این قبیل است!
ولی توجه نمی‌کنند که آیه در سال های آخر هجرت نازل شده و مرگ ابوطالب در سال 10 بعثت بوده است!
ورود اسرایلیات،مسیحیات و مجوسیات از جلوه های انحراف در تأثیر.

خلاصه‌ای از آن چه در بسمله در غیر حمد گذشت به عنوان بودن بخشی از قرآن - بخشی از سوره - واجبی در نماز - لزوم تعیین آن قبل از شروع سوره - امکان تعویض آن
آراء در مساله متفاوت است لکن تأمل در بودن بسمله در غیر حمد به عنوان بخشی از قرآن خلاف ارتکاز و نامطبوع است و نباید بر آن تأکید داشت.
چنان که حساب مثل اجاره و نذر جداست.
نسبت به مثل استحباب جهر و اخفات بسمله در نماز بحث هایی صورت گرفته که خارج از صدد ما است.
عبارت فخر رازی در ج1 ص205 خوانده شود.(تفسیر کبیر)
نسبت به لزوم تعیین بسمله، عدول و عدم بحث هایی را شیخ انصاری صورت داده است.کتاب الصلاة صص 146-151.
به نظر می‌رسد بیان شیخ انصاری فنیّاً قابل دفاع می‌نماید لکن عرفا و ارتکازا عقلائیا قابل نقد است بدین قرار... . روایات عدول هم جالب است دیده شود. به ویژه مثل فانما هی اربع مکان اربع...(وسائل 4/291 و اطراف)

آیا همه معارف در قرآن هست؟
برخی از آیات قرآن در اینباره
ما فرطنا فی الکتاب من شیء
و لا رطب و لا یابس الا فی کتاب مبین
اگر مراد از کتاب، کتاب تدوین (قرآن) باشد نه کتاب تکوین (طریقت)
البته برخی گفته اند :
اگر قرآن هم مراد باشد، منظور شمول نسبی است یعنی : کل ما یتوقف علی معرفته سعادة الناس
المیزان جلد 7 صفحه 81
میتوان با استناد به برخی روایات، بر این گفته خرده گرفت و لذا در روایات هست که : ان الله تعالی لم یدع شیئا یحتاج الیه الامة الا انزله فی کتابه و بینه لرسوله صلی الله علیه و آله و ... انزل علیه القرآن فیه تفصیل کل شیء ... و جمیع ما یحتاج الیه الناس کملا.
تفسیر صافی صفحه 172 و 14
البته ما به همه گزاره ها نمیرسیم
و لکن لا تبلغه عقول الرجال (صافی ص 14)
و حدیث "اذا حدثتکم بشیء فاسالونی من کتاب الله
نور الثقلین جلد 1 صفحه 683 و 714
البته باید منضبط از قرآن برداشت کرد ولی ناامید نبود در هر زمینه که باشد.
و باید بیشتر دنبال وصول و حصول بود تا تحصیل و تکسب.
و دانستن بیش از این در پاسخ به سوال فوق لازم نیست.

پرسش پنجم: آیا تعیین بسمله-بنا بر عدم وجوب تعیین سوره- مانع تعویض سوره می‌شود؟
صاحب عروه مانع می‌بیند، مساله مخالفین دارد که به نظر می‌رسد مخالفت ان ها موجّه است.
بر این پایه برخی فروع متفرع بر نظر صاحب عروه نیز فرو می‌ریزد.
پرسش ششم: آیا قرائت بسمله از سور عزایم و به نیت سوره بر جنب و حائض و نفساء حرام است؟
صاحب عروه احتیاط واجب می‌کند البته بنابراین که تلاوت کل سوره حرام باشد نه خصوص آیه سجده دار، لکن وجهی برای این احتیاط (الّا در حدّ احتیاط مطلوب) وجود ندارد.البته مساله اختلافی است.