1. این بخش سوره با ذکر مبدأ شروع شد و به ذکر مبدأ تمام شد.
2. کان علی بن الحسین علیه السلام اذا قرأ مالک یوم الدین یکررها حتی کاد ان یموت.
3. ارتباط این آیه با ما قبل: از ترتیب الهی صحبت شد.تربیت هدایت تشریعی را با خود دارد و هدایت محاسبه دقیق می‌خواهد.
4. محاسبه از دو جهت دقیق است؛ 1. محاسِب خداوند است 2. از جهت نام گذاری قیامت به یوم الدین یعنی یوم قانون و آیین.
5. 4 رقم قانون و قانون گذار:الف. خشن و سخت با اجرایی سخت ب. هر دو ملایم ج. قانون سخت بودن محاسبه د. قاون سخت با محاسبه دقیق
6. با این که مالک الایام و صاحب الازمنه است گفته شده: مالک یوم الدین در قرآن در آیه 282-283 ده بار از کتابت،کاتب و عدم کتابت بحث شده است و این نشانگر اهمیت نوشتن و حساب است. احکام خداوند تعطیل ندارد لکن ترخیص دارد.
مثل جناب موسی هم کم می‌آورد.

سال اول:26 جلسه فلسفه تفسیر با بیست مبحث مرتبط از ظرفیت شناسی قرآن تا رفتارشناسی مفسران و غیر ایشان در پیوند با ثواب های وارده در روایات برای تلاوت آیات و سوره ها.
سال دوم:27 جلسه تفسیر سوره حمد با 6 بحث مرتبط از پیام سوره و بای بسمله تا مباحث کلی علوم قرآنی و فقهی بسمله.
امسال:روش تفسیر از گذشته؛1.ترتیبی بالاصالة و موضوعی فی الجمله 2. پیام های اجتماعی و معارفی قرآن
تفسیر مالک یوم الدین-دو نوع ملکیت-تصویر هر دو در مورد خداوند متعال با توجیه مناسب آن-معنای مالک یوم الدین و ترجیح قرائت ملک بر مالک-معنای دین: آیین و حساب و جزا

تصویر دو جهنم و دو بهشت. درون انسان و بیرون از او.
وجود آیاتی از قرآن دال بر مطلب فوق؛
ر.ک: آیات زخرف 74 - احزاب 65 - طه 101 - آل عمران 88 - بقره 261 - بقره 25 -(نار الله الموقدة التی تطّلع علی الافئدة)
حل اشکال خلود بر بنیان گذشته
خلود لازم عمل است - عذاب هست - معذّب هست اما معذِّب نیست.
ذکر الرحمن الرحیم بعد از بسم الله و تکرار دوباره آن در سوره حمد گفته شده: چون رحمت خداوند واسع است!
این گفته صحیح نیست زیرا علم، حکمت، عزت و ... هم واسع است بلکه مناسب است بین الله با تفسیری که ما از آن بیان کردیم با الرحمن الرحیم.
در واقع رمز خلقت را بیان می‌کند.
اصل: العالی لا یفعل شیئا لاجل السافل.

در پاسخ به خلود و عذاب های تشریعی و تکوینی - دنیوی و اخروی الاهی چند اصل را باید مسلّم گرفت و بقیه حتی اگر فهم نشود ضرر نمی‌زند.
1. ان الله لایظلم مثقال ذزة فی السموات و الارض.
2. ان الله لا یضیع اجر المحسنین - هیچ اجری را فرو نمی‌گذارد با این که همه اجرها تفضل است.
3. حکمت الاهی اقتضای برخی عقوبت ها را دارد.
4. نظام عالم نظام علّی و معلولی است. ان الله لایجری الامور الّا باسبابها. به اصل اول بیشتر توجه شود.
5. جهان بینی و انگاره مثبت نسبت به آخرت داشتن مؤثر است.
بیان سه نظریه در مساله عذاب های اخروی الاهی:
1. بیرونی و قراردادی.
2. درونی محض است.
3. هر دو . آیات دلالت کننده بر هر دو. حلّ اشکال با توجه به نظریه سوم.