بیان کلام محقق نایینی بر اعتبار استصحاب در حکم و ضعی و تکلیف غیر الزامی

ماذکرناه بعد سرد ادلة القائلین بالصحیح جار علی ادلة القائلین بالاعم. اشکال عام روش شناسانه بر سلوک طرفین در مساله.
تمسک به تبادر، صحت سلب، عدم صحت تقسیم و عدم کون الاستعمال علامة للحقیقة از ادله قائلان به صحیح و تمسک به تبادر، عدم صحت سلب، صحت تقسیم و استعمال از ادله قائلان به اعم هیچ کدام به سندی معتبر مستند نیست.
این اشکال در سایر موارد هم وارد است.ناموجّه بودن دفاع از تبادر.
کلام سید محمد باقر صدر و نقد آن: (خلاصه کلام)
1. گاه فرض را بر عدم ثبوت حقیقت شرعیه به وضع می‌دانیم.
2. بر فرض ثبوت حقیقت شرعیه به وضع تعیّنی
3. بر فرض ثبوت حقیقت شرعیه به وضع تعیینی
بنا بر فرض اول باید اعمی شد. بنا بر فرض دوم وضع برای اعم رجحان دارد.
بنا بر فرض سوم احراز نوع وضع مشکل است گرچه ارجح اعم بودن است چون برای صحیح با عنوان صحیح که محتمل نیست و برای واقع صحیح هم ثابت نیست و مناسب با غرض واضع هم نیست، پس مطلقا اعمی می‌شویم.

ادامه درس اخلاق
پرسش و پاسخ

مبانی قرآنی، فقهی و شرعی «بسمله»
1. آیا بسمله ها در قرآن از قرآن است؟
2. آیا در غیر سوره برائت جزء سوره ها است؟
3. آیا تعیین آن به عنوان سوره‌ای خاص، قبل از شروع سوره لازم است؟
4. اگر لازم نیست، آیا تعیین آن مانع تعویض سوره است و الّا کافی نیست؟
5. آیا قرائت بسمله در نماز لازم است؟
6. هرگاه تلاوت کل سور عزائم بر جنب و حائض حرام باشد، حرمت شامل بسمله نیز می‌شود؟
7. ....
بحث تفصیلی از این مسائل خارج از مقصد و مناسبت تفسیری است، لکن پاسخ اجمالی به همه یا برخی از این پرسش ها مکمل مباحث تفسیری ما است که طرح مباحث فقهی و علوم قرآنی نیز از مقاصد آن است.
نسبت به دو مساله اول -حداقل- سه نظر وجود دارد:
1. بسمله از هر سوره، جزء قرآن و جزء آن سوره است. این نظر به جمع کثیری از جمله به همه امامیه نسبت داده شده (البیان،ص438) لکن این نسبت تمام نیست(عروة الوثقی646/1).
2. بسمله آیتی از سوره حمد است نه بقیه سوره ها (پاسخ به سوال دوم و ساکت نسبت به سوال اول در بسمله غیر حمد)
3. جزء قرآن است لکن جزء سوره ها نیست.(البیان،ص 438و439)