مبانی قرآنی، فقهی و شرعی «بسمله»
1. آیا بسمله ها در قرآن از قرآن است؟
2. آیا در غیر سوره برائت جزء سوره ها است؟
3. آیا تعیین آن به عنوان سوره‌ای خاص، قبل از شروع سوره لازم است؟
4. اگر لازم نیست، آیا تعیین آن مانع تعویض سوره است و الّا کافی نیست؟
5. آیا قرائت بسمله در نماز لازم است؟
6. هرگاه تلاوت کل سور عزائم بر جنب و حائض حرام باشد، حرمت شامل بسمله نیز می‌شود؟
7. ....
بحث تفصیلی از این مسائل خارج از مقصد و مناسبت تفسیری است، لکن پاسخ اجمالی به همه یا برخی از این پرسش ها مکمل مباحث تفسیری ما است که طرح مباحث فقهی و علوم قرآنی نیز از مقاصد آن است.
نسبت به دو مساله اول -حداقل- سه نظر وجود دارد:
1. بسمله از هر سوره، جزء قرآن و جزء آن سوره است. این نظر به جمع کثیری از جمله به همه امامیه نسبت داده شده (البیان،ص438) لکن این نسبت تمام نیست(عروة الوثقی646/1).
2. بسمله آیتی از سوره حمد است نه بقیه سوره ها (پاسخ به سوال دوم و ساکت نسبت به سوال اول در بسمله غیر حمد)
3. جزء قرآن است لکن جزء سوره ها نیست.(البیان،ص 438و439)

جلسه چهل و جهارم 1400-1402
جلسه بیست و یکم 1401-1402
طایفه دوم
روایاتی که دلالت میکند بر عدم جواز نقاشی و مجسمه سازی ذوات ارواح
مانند روایت محمد بن مسلم
به نظر میرسد روایات این باب که عمدتا همین روایت ابن مسلم است، دلالت بر حرمت نمیکند زیرا مفهوم آن فیه باس است و فیه باس مشترک بین دلالت حرمت و کراهت است
روایت حسین بن زید فاقد سند معتبر است
اشکالات دیگری نیز بر دلالت این روایات گرفته شده است

درس اخلاق: امام باقر علیه‌السلام: اتّقوا المحقرات من الذنوب فانّ لها طالباً.
سبک‌انگاری ذنوب از حالات خطرناک برای اخلاق انسان است - سبک‌انگاری اعدی عدو را(این تعبیر از برخی روایات است که:اعدی عدوک نفسک التی بین جنبیک) حریص بر انجام گناه می‌کند - انسان سیر خورده بوی دهانش را دیگران می‌فهمند - سبک‌انگاری گناه گاه شامل همین سبک‌انگاری می‌شود و اینجا است که فاجعه است.
مقابله اصل عدم سببیت با اصل عدم اعتبار ما شک فی اعتباره - ان قلت: اصل اول مسبب از اصل دوم است - قلت: نسبت سبب و مسبب شرعی بین این دو نیست.
نسبت سبب و مسبب شرعی جایی است که دو موضوع باشد با دو استصحاب مختلف و یک استصحاب اثر دیگری باشد.

وجوه غیر عقلی دال بر منع اخذ اجرت از متخاصمین یا یک طرف پرونده:
ایجاد تهمت و نفرت و انحراف در سیستم اجرایی قضا - هر چه بشود بیشتر با پول خرید- اهمیت ثروت افزون می‌شود و زندگی برای افراد بی بضاعت سخت.
زمینه سازی برای توجیه رشوه - ارجاع این وجوه به عقل عملی تا از طریق قاعده ملازمه قابل استفاده باشد. نباید سر از سد ذرایع درآورد که ما آن را قبول نداریم.
نقد ادله نقلی و غیر نقلی دال بر منع - وجوهی قبلا گذشت.
فرض مسلّم الجواز: قاضی به عنوان محتاج و مورد مصرف از بیت المال به مقدار حلّ مشکل او به وی داده شود.