متقین در اول سوره بقره با 5 صفت وصف شده است و در آیه 177 از سوره بقره کاملتر بیان شده است.نسبت صفات در آن جا و در ذیل آیه مورد بحث عام و خاص من وجه است.
در سوره زمر (39) آیه 33 هم متقین به اختصار وصف شده است. و بیشتر به تفسیری می‌خورد که در ذیل آیه بحث از متقین ارائه دادیم.
در الذین یومنون بالغیب باید حرف شیعه را فهمید. و نقد فخر رازی بر کلام شیعه وارد نیست. قال بعض الشیعة: المراد بالغیب المهدی المنتظر الذی وعد الله تعالی به فی القرآن ...(آیه 55 سوره مبارکه نور) و اما الخبر فقوله علیه السلام: لو لم یبق من الدنیا الّا یوم واحد... و اعلم ان تخصیص المطلق من غیر الدلیل باطل.(تفسیر کبیر28/2)
شیعه منحصر به حضرت نمی‌داند.تطبیق و تمثیل است نه انحصار.

پاسخ به پرسش های درس خارج تفسیر قرآن (1401-1402)
دوم آذرماه 1401

تعیین نوع باء بسمله قرآنیه - یک احتمال سببیة بودن آن و تعلقش به کلمه مناسب در سوره. مانند: "بسم الله الحمد لله" یا "بسم الله قل هو الله احد".
و در این که سبب ذات الله یا اسم الله است دو نظر وجود دارد که در تفسیر اسم اشاره خواهیم کرد. برخی ثمره فقهی بر این نظر بار کرده و تعیین آن را قبل از شروع سوره لازم دانسته‌اند. در ادامه به این فرع فقهی رسیدگی خواهیم کرد.
گاه گفته شده: این جمله حالت شعار پیدا کرده و در هر جا که بیاید برای تبرک است و نیاز به متعلق به ندارد.
آیا رابطه خداوند با خلق رابطه سبب و مسبب است؟
(تا تعیین باء برای سببیت صحیح باشد؟)
برخی این رابطه را مثل رابطه علیت قبول ندارند.آن را غیر وارد در نصوص دینی فرض کرده‌اند.تعبیر مثل"ظهور" یا "تجلی" را می‌پسندند و این در حالی است که در حدیث آمده: لانه جل ثنائه علة کل شیء و لیس شیء بعلة له.
(امام صادق علیه السلام/بحار الانوار3/148 و نهج البلاغه خطبه 186)
نهج البلاغه: مع کل شیء لابمقارنة و غیر کل شیء لا بمزابلة.
واقع این است که نزاع در تعبیر ناموجه است. مهم اعتقاد صحیح است و البته در تعبیر هم باید دقت کرد.

دأب قرآن در اشاره به بطون آیات در ظاهر آن
مثال به آیه 36 سوره مبارکه توبه
189سوره مبارکه بقره
58 سوره مبارکه مریم
آیه 3 سوره مبارکه مائده
ملاحظه سیاق و ذکر نمونه های غفلت مثل آن چه از رفتار عمر نقل شده در ذیل آیه «اذهبتم طیباتکم ...»
نسبت به آیه فلیضحکوا قلیلا ولیبکوا کثیرا
استفاده قاعده احسان از «ما علی المحسنین من سبیل»
مدیریت سیاق با قاعده «العبرة بعموم الوارد لا بخصوص المورد