شک ساری و نصوص قاعده فراغ و تجاوز
تأسیس اصل در مسأله

بیان کلام محقق نایینی و اصفهانی در مساله

اشکالات محقق حکیم بر دلالت روایات اذان بر منع
1. روایت سکونی ظاهر در حرمت نیست بلکه اعم است و الّا ارتزاق از بیت المال را هم می‌گیرد که قطعا جایز است!
2. روایت دعائم سند ندارد و مجرد موافقت مشهور-تا استناد مشهور به روایت ثابت نشود- جابر ضعف سند آن نیست.
ضمنا بر فرض قبول روایات: روایات مختص اذان اعلام است نه صلاة محقق حکیم اخذ اجرت را بر اذان حرام نمی‌داند.
صاحب جواهر: اگر اجماع و تعلیل را بپذیریم این دو حجت‌اند و الّا روایت سکونی و مرسله صدوق با چشم پوشی از سندشان دال بر کراهت هستند. البته این دو مؤید حرمت می‌تواند باشد مثل روایت دعائم.
ضمنا محل بحث اذان اعلامی است نه صلاتی که ظاهر ادله دلالت دارد بر این که مثل خود صلاة است.
محقق خویی: روایت سکونی را سنداً و دلالةً تام می‌بیند.

3. لزوم ملاحظه دلیل تقلید برای ترکیز بر واژه‌ی موضوع در مساله در دلیل نقلی مساله، مساله حول الفاظی چون اطاعت، تصدیق و قبول و مراجعه است.
دلیل عقلی مساله، زبان ندارد- تحصیل الحجة می‌خواهیم
توجه کنید که دلیل عقل را ما در قالب عبارت می‌ریزیم. عقلا نیز سیره خاصی غیر از اقتضای عقل ندارند.
الفاظی مثل تقلید/ اتباع/ طاعت/ تصدیق مطرح است تا غرض شارع تحصیل شود و عذر حاصل آید پس«استناد العامی الی الفقیه فی اعماله الشرعیه و تعقیبه بالعمل لدی اقتضائه» بنابراین:
1. استناد لازم است 2. عمل لدی الاقتضاء 3. التزام عام لازم نیست 4. علم به رأی فقیه لازم نیست مگر مقدمه عمل باشد.