1. فی بساطة مفهوم المشتق او ترکبّه
محقق خراسانی: مفهوم مشتق مطابق تحقیق میرسید شریف بسیط منتزع از ذات به اعتبار تلبس و اتصاف آن به مبدأ مشتق است و مرکب نیست.
اصل در مساله از منطق شروع می‌شود آن جا که قطب الدین رازی -صاحب شرح المطالع- نظر را به«ترتیب امور حاصلة یتوصل بها الی تحصیل غیر الاصل» تعریف به فصل تنها یا عرض خاصه‌ی تنها را نمی‌گیرد.
رازی جواب داده است که در این موارد نیز تعریف امور است نه امر واحد. و میرسید شریف گفته: فصل و مشتق مرکب نیست و الا عرض عام(شیء) داخل در فصل خواهد بود و اگر مراد از شیء مصداق شیء باشد ماده امکان به ضروری تبدیل می‌شود و ثبوت الشیء لشیء می‌شود....

الصحیح فی تحقیق الامر و الاجابة عن الشبهه ان یقال:
1. هر عملی در نفس انسان اثر دارد به دلیل نقل و عقل بلکه حقیقت آدمی را می‌سازد. (آیات مربوطه)
وجود دو بهشت و دو جهنم - شبهه موازنه که لازم می‌آید عرض بدون معروض باشد، وارد نیست - سه نظر در مورد احباط: 1. اسقاط الثواب المتقدم بالمعصیة بعده و عکسه
2. اسقاط المتقدم بالمتاخر و بقاء المتاخر علی حاله
3. الموازنه
توضیح عدم ورود شبهه در اطراف موازنه اعمال.
2. متعهد فهم نصوص باید سه جهت را در نظر بگیرد:
1. ملاحظه خود دلیل 2. بردن در نظام دیگر 3. در نظر گرفتن واقعیات بیرون
در خارج عدم انتهای جمع زیادی از نمازگزاران را می‌بینیم - در نماز و مقدمات آن ظرفیت یزرگی وحود دارد - تامل حتی در دعای وضو - شروع نماز - احتمال «ال» در الصلاة «ال» کمال جواب مرحوم معنیه.

لزوم توجه به تغییرات نامحسوس و موثر در استنباط تغییر تراشی (توهم تغییر) هم نباید کرد.
تغییر در کارکرد یک پدیده مثل تغییر در کارکرد شتر که توجه به آن در دیه اثر می‌گذارد. تغییر در فرآیند تولید حلّه - تغییر در امور پیرامون جهاد و دفاع که شاید توجه به آن بی تاثیر در تقسیم غنائم نباشد - تغییر کارکرد و غرض در قصه گویی و...

از غرائب نظر محقق خراسانی رأی به اجزاء در اصول عملیه و عدم آن در امارات است. تفاوت مزبور خلاف ادراک عقل نیست لکن عقلایی نیست!
محقق نایینی به حق بر محقق خراسانی خرده گرفت. کلام محقق بروجردی در ذهاب الی الاجزاء مطلقا در اصول عملیه و امارات با بیان توسعه دائره مأموربه به آن چه مفاد اصل و اماره است - ادعای دلالت ادله نیز بر این توسعه و بر اجزاء.
صرف عذر نیست بلکه اتیان مأموربه است و لو اصل و اماره بر خلاف باشند.
هل یلتزم احد بکونه تارکاً للصلاة مدة عمره؟!
توسعه مأموربه نسبت به شاک - تسالم فقها بر اجزاء تا زمان شیخ - استلزام فساد اکثر اعمال مکلفین
قناعت شارع در مقام امتثال به...
اقول: هیچ برهانی در کلام محقق بروجردی نیست چز استبعاداتی برای عدم اجزاء ولی بر ردّ محقق خراسانی نسبت به تفریق بین امارات و اصول موفق است.
ولی التزام به عدم اجزاء نیز التزام آسانی نیست!